کودکان در نقاشی هایشان چه می گویند؟

یک روانشناس کودک با اشاره به «نقاشی» به عنوان روشی تشخیصی و درمانی‌ در کودکان، وجود انواع مشکلات روانشناختی مانند افسردگی، اضطراب و خودکم‌بینی را با این شیوه میسر دانست.




مهناز استکی در پاسخ به پرسش یکی از شهروندان درباره نقاشی کودکان اظهار داشت: نقاشی کودکان یکی از موضوعات بسیار مهم است و می توانیم از طریق آن به درون کودکان پی ببریم.

وی افزود:‌ وقتی نمی توانیم با کودکان به طور مستقیم صحبت کنیم می‌توانیم از نقاشی برای ارتباط با کودکان استفاده کنیم.

استکی ادامه داد: نقاشی نوعی برون ریزی است که در مراحل مختلف رشد نکات متفاوتی را نشان می‌دهد.
این متخص بهداشت روان کودکان گفت: اضطراب، ناخن جویدن و مشکلات یادگیری در نقاشی کودکان قابل تشخیص است.
وی افزود: مثلاً وقتی به کودکی که مشکل یادگیری ریاضی دارد،‌می‌گوئیم آدمکی را ترسیم کن،سر را بزرگتر از تنه می‌کشد و در واقع تناسب بین این دو را رعایت نمی‌کند.

استکی گفت: نقاشی جزو آزمون‌های فرافکن است که در کودک مقاومتی به وجود نمی آورد و از این منظر راهکار درمانی مناسبی نیز محسوب می‌شود. چرا که کودک به وسیله آن هیجاناتش را برون‌ریزی می‌کند.
این متخصص بهداشت روان کودک تصریح کرد: وقتی در نقاشی از کودک می‌خواهیم تا خانواده اش را ترسیم کند،‌می‌خواهیم تصور او را نسبت به خودش و آنها بدانیم.
وی افزود: کودکی که خود را در نقاشی ترسیم نمی‌کند یعنی خود را قبول ندارد که این عدم مقبولیت به خانواده او مربوط می‌شود. در واقع این خانواده او هستند که کوک را قبول ندارند.
استکی گفت: ترسیم اولین نفر در نقاشی نشان دهنده ارزنده سازی است. یعنی مهم ترین فردی که در زندگی کودک وجود دارد.
وی افزود: در کودک سالاری‌،کودک خودش را اول و در قسمت بالای کاغذ می‌کشد که نشان دهنده عزت نفس بالای کودک است.
و یادامه داد: اگر کودک خودش را پایین بکشد یعنی به گذشته پناه می برد چرا که در زمان حال از عزت نفس کمتری نسبت به گذشته برخوردار است.
این متخصص بهداشت روان کودک تصریح کرد: ابتلا کودک به افسردگی و اضطراب موجب می شود تا کودک نقاشی خود را کمرنگ بکشد.
وی افزود: برخی کودکان توانمندی های پایین تری نسبت به همسالان خود دارند. بر این اساس ممکن است کودکی 6 ساله که باید بتواند آدمکی را با اجزای آن ترسیم کند اگر فقط یک سر بکشد، نشان می‌دهد که در یادگیری و خواندن دچار مشکل می‌شود. حتی اگر در حال حاضر مشکلی در این باره نداشته باشد.
وی ادامه داد: نقاشی علاوه بر ماهیت احساسی می‌تواند تعارض های کودک را نیز برون ریزی کند.
وی تصریح کرد: احساس نا امنی، محرومیت‌ها،‌تربیت نادرست، خودآزاری،‌تقلید از دیگران‌، کمبود محبت و تماشای صحنه‌های ترسناک در نقاشی کودکان قابل تشخیص است.
وی گفت: ممکن است از کودک سالم هم بخواهیم تا نقاشی بکشد و در این خصوص حتماً نباید دنبال نشانه باشیم.
وی افزود: اینها کودکان توانمند هستند که نیمکره راست مغزشان که در تصویر سازی فعال است به خوبی استفاده می‌کنند.
وی خاطر نشان کرد: در کودکان ۸ و ۹ ساله با نقاشی ترسیم خانواده می‌توانیم افسردگی، احساس خجالت و پرخاشگری را دریابیم.

کودکانتان را به همکاری تشویق نمایید!

کار کردن یکی از کلماتی است که معمولاً بچه ها دوست ندارند بشنوند چون انجام این کارها نمی گذارد آنها بازی کنند. بچه ها معمولاً بر سر اینکه چه کسی چه کاری انجام دهد و چه کسی کار بیشتری انجام می دهد و چه کسی کمتر، با هم دعوا می کنند.

یک راه برای اجتناب از این دعواها این است که از ابتدا یک دیدگاه مثبت نسبت به کارهای خانه برای بچه ها ایجاد کنید. این عمل موجب می شود بچه ها با ترس و دلهره به این کارها نگاه نکنند و آن را یک بخش مهم از زندگی خانوادگی شان بدانند.

انجام کارها را برایشان سرگرم کننده کنید. اگر فرزندتان ببیند که شما از اینکه در حال تمیز کردن خانه هستید ناراحتید و یا ببیند شما و همسرتان بر سر اینکه چه کسی خانه را تمیز کند با هم بحث و مشاجره می کنید، مطمئناً تمیز کردن برای آنها هم کاری که با رضایت انجام دهند نخواهد بود. جلوی فرزندانتان همراه با همسرتان کار کنید. به همسرتان لبخند بزنید و از اینکه در انجام کارها به شما کمک کرده از او تشکر کنید. می توانید هنگام تمیز کردن خانه، شاد باشید و به این ترتیب به فرزندانتان نشان دهید که می شود هنگام کار کردن هم شاد بود و از انجام آن لذت برد.

مزایای کار کردن با هم را به طور منطقی برای آن ها توضیح دهید. به فرزندانتان بگویید که انجام وظایف شان در خانه کمک بزرگی به خانواده می کند و اگر آن ها با هم کار کنند می توانند سریع تر وظایف شان را انجام دهند و به این ترتیب هر کدام کار کمتری خواهند داشت. به آن ها بگویید می توانند انجام وظایف شان را به یک بازی تبدیل کنند که در آن مثلاً خدمتکار هتل (یا هر چیز دیگری بنا به تخیل شان) هستند.

وقتی می بینید که بچه ها دارند به کمک هم خانه را تمیز می کنند آن ها را تشویق کنید. تشویق پدر و مادر برای بچه های کوچک تر خیلی مهم است و اگر به کار و تلاش آن ها اهمیت داده شود احساس خوبی نسبت به کاری که انجام می دهند خواهند داشت

فرزندانتان را در تصمیم گیری در مورد کارها دخالت دهید. یک جلسه ی خانوادگی برگزار کنید و در مورد اینکه دوست دارید آنها این هفته چه کارهایی انجام دهند، بحث کنید. بگذارید آنها هم وارد بحث شوند و اگر به اندازه ی کافی بزرگ هستند در مورد اینکه هر کس چه کاری انجام دهد با هم تصمیم بگیرید. اگر یکی از بچه ها از تمیز کردن دست شویی متنفر است، اجازه دهید تا بچه ها بین خودشان بحث و مذاکره کنند. به این ترتیب به آنها یاد می دهید که چگونه برای رسیدن به یک هدف مشترک با هم سازش و مصالحه کنند. روی بحث هایشان نظارت کنید و مطمئن شوید که وظایف به طور عادلانه تقسیم شود.

وقتی می بینید که بچه ها دارند به کمک هم خانه را تمیز می کنند آن ها را تشویق کنید. تشویق پدر و مادر برای بچه های کوچک تر خیلی مهم است و اگر به کار و تلاش آن ها اهمیت داده شود احساس خوبی نسبت به کاری که انجام می دهند خواهند داشت. به آن ها یاد بدهید که برای کمک گرفتن از دیگران در انجام کارها “خواهش”‌ کنند و از کسی که به آنها کمک کرده “تشکر”‌ کنند.

اگر بچه ها وظایف شان را انجام نمی دهند یا اگر نمی توانند بدون دعوا با برادر یا خواهرشان کار کنند، جریمه هایی برای آن ها در نظر بگیرید. برای تأثیر بیشتر، این کارشان را یک تخلف که باعث رنجش و دلخوری شما می شود محسوب کنید.

به عنوان مثال اگر پسرتان همیشه زباله ها را بیرون می برد اما الان فراموش کرده این کار را انجام دهد و زباله های درون آن کمی بیرون ریخته، او را مجبور کنید تا سطل را خوب تمیز کند.

یا مثلاً اگر دخترتان صبح ها تختش را مرتب نمی کند، او را مجبور کنید که ملحفه ی همه ی تخت ها را عوض کند و پس از آن دوباره همه ی آن ها را مرتب کند.

اگر فرزندانتان همیشه با هم دعوا می کنند آن ها را هم مجبور کنید تا به شما در تمیز کردن کل خانه کمک کنند.


نکات و هشدارها
برای انجام وظایف، به بچه ها جایزه و یا پول ندهید چون این کار باعث می شود آن ها از شما انتظار داشته باشند به ازای هرکاری که در خانه انجام می دهند جایزه دریافت کنند. کارهای خانه مسئولیت هایی هستند که با عضویت در یک خانواده به وجود می آیند.

رابطه نامناسب کودک و مادر، سرچشمه بدبینی است

یک روانشناس با اشاره به بدبینی به عنوان نوعی اختلال، ریشه بدبینی را به تجارب دوران کودکی و رابطه کودک و مادر دانست که بر اساس آن دنیا تهدیدکننده و افراد تهدید محسوب می‌شوند.

حجت‌الله فراهانی در گفت‌و‌گو با خبرنگار بهداشت و درمان فارس اظهار داشت: بدبینی اصطلاحی کلی است و طبقه‌بندی مختلفی دارد گاهی بدبینی اختلال شخصیت است که از ابتدای کودکی نشانه‌هایی از بدبینی در فرد دیده می‌شود و بعد از 18 سالگی نیز قابل تشخیص است.
وی افزود: هذیان بدبینی با اختلال شخصیت بدگمان نیز فرق می‌کند به این صورت که فرد قبلاً سالم بوده اما بر اثر ضربه‌ای دلخراش و به صورت ناگهانی دچار هذیان و آسیب شده است.
این متخصص بهداشت روان ادامه داذ: به طور کلی بدبینی بر اساس تجارب دوران کودکی و دلبستگی‌های این دوران به وجود می‌آید. اگر رابطه کودک و مادر، نزدیک و همراه با دلبستگی نباشد او دنیا را تهدیدکننده می‌بیند و بعد‌ها نیز این نگاه را به سایر ارتباطات اجتماعی‌اش گسترش می‌دهد در واقع بدبینی‌های کودک با افزایش سن کلی‌تر می‌شود.

فراهانی تصریح کرد:گاهی فرد در دوران نوجوانی آسیب می‌بیند و نسبت به افراد جامعه بد بین می‌شود در برخی موارد نیز بدبینی در بزرگسالی اتفاق می‌افتد و ریشه در برخی اتفاقات مانند معاملات اقتصادی ناموفق دارد.
وی افزود: هسته اصلی بدبینی این است که فرد دنیای بیرون را تهدید کننده بداند نه فرصتی برای تعامل. بنابراین در باید در تعاملات با افراد جامعه آنها را فرصت تلقی کنیم نه تهدید.

این متخصص بهداشت و روان گفت: نتیجه بدبینی این است که اگر دنیا را تهدید کننده بدانیم بدبین می‌شویم و بدبینی استرس زیادی به ما می‌دهد و ما را دست به عصا می‌کند.
فراهانی گفت: آدم وقتی بدبین می‌شود شروع به فرضیه سازی می‌کند گاهی افراد می‌گویند اگر خوش‌بین نبودم این بلاها سرم نمی‌آمد ممکن است این افراد در برخورد با یک درصد جامعه دچار مشکل شوند اما آن را به تمام افراد جامعه تعمیم می‌دهند. این افراد در قضاوت‌های عادی هم بدبین هستند.
این متخصص بهداشت و روان گفت: نگاه افراد بدبین سیاه و سفید است و قادر نیستند تا نگرش نسبی داشته باشند.
وی افزود: درمان این اختلال شناختی است و باید روی افکار افراد بدبین کار شود.باید به آنها یاد داد که برخی افراد قابل قبول هستند، از برخی باید فاصله گرفت و با برخی باید مماس حرکت کرد.آنها باید نگاه صفر و یک خود را در ارتباط با افراد ترک کنند همچنین باید مهارت‌های ارتباطی را یاد گرفته تا بداند با دیگران چگونه ارتباط برقرار کند.
فراهانی تصریح کرد: متأسفانه گاهی اوقات افراد بدبین حریم خصوصی خود را رعایت نمی‌کنند و همه چیز را به دیگران می‌گویند اینها افرادی هستند که مهارت‌های ارتباطی را یاد نگرفتند.

وی ادامه داد: این به خاطر ناامنی دنیا نیست بلکه نحوه ارتباط آنها نادرست است افراد باید فرق همکار دوست، همسر و غیره را بدانند و اینکه آیا زمان برای اعتماد لازم است یا خیر.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد تهران پزشکی گفت: هر کس در زندگی نقش خاصی دارد و نباید نقش ها جابجا شود گفتن اسرار به همکار مناسب نیست باید آرام آرام به او نزدیک شد او را شناخت و بعد بخشی از حریم شخصی را با او در ارتباط گذاشت .
فراهانی تصریح کرد: در خصوص این افراد نیز باید ارزش ‌های فکری و تگرش‌ها را تغییر داد و به آنها نشان داد که دنیا هم آدمهای خوب دارد و هم بد و مهارت‌های ارتباطی ضعیف ما موجب این مشکل شده است.

قصه‌گویی و تأثیر آن بر رشد زبانی کودک زیر دو سال ‌

یک کارشناسی ارشد روانشناسی در یزد گفت: قصه گویی برای کودک زیر دو سال در رشد زبانی و ارتباط مادر و فرزند موثر است.


وجیهه ابراهیمی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران‌(ایسنا)، منطقه یزد، گفت: قصه‌گویی یک نوع انتقال آموزش‌ها و تشویق‌های بزرگسالان به زبان کودکی است و همه قصه‌ها از قصه‌های کهن مادربزرگ‌ها تا قصه‌های امروزی، آموزش‌های خاصی را بطور غیر مستقیم به کودکان می‌آموزد، به عبارتی‌ ترس‌ها، اضطراب‌ها، آرزوها و آنچه کودک در فکر و خیالش دارد، از طریق قصه به وی انتقال می‌شود.


وی ادامه داد: در بسیاری از اوقات، از قصه گویی برای کودکان به منظور ارائه آموزش‌های اجتماعی ‌یا درمان مشکل آنها استفاده می‌شود، بدین معنا که کودکان برای کنار آمدن با مشکلاتشان با شخصیت اصلی قصه، همزاد‌پنداری کرده، حل مساله می‌کنند یا از آن درس می‌گیرند.

ابراهیمی تصریح کرد: آنچه مهم است اینکه هدف از قصه گویی برای کودکان چیست؟ یا کودک با چه مساله‌ای روبروست؟ به عبارت دیگر حتما هم نباید کودک مشکل داشته باشد و با قصه‌گویی درصدد رفع آن برآمد. ولیکن کودک با توجه به دغدغه‌ها و فکر و خیال‌هایش بتواند با شخصیت داستان همزادپنداری کند و به حل مساله هم برسد.

وی گفت: از طریق قصه گویی، بسیاری از آموزش‌ها، مهارت‌های زندگی، مهارت‌های اجتماعی، کنار آمدن با ترس‌ها و اضطراب‌ها و ارتباط با همکلاسی‌ها آموزش داده می‌شود.

این کارشناسی ارشد روانشناسی خاطرنشان کرد: در بسیاری از داستان‌هایی که بصورت روتین گفته می‌شود، روانشناسان روی آنها کار می‌کنند، قصه بر اساس مهارت‌های عقلانی کودک گفته می‌شود و مشکلات مقاطع مختلف سنی نظیر پیش دبستانی و دبستان را بررسی می‌کنند.

وی اضافه کرد: گاهی مادرها نیز ناخودآگاه از این مهارت استفاده می‌کنند و براساس آنچه کودک‌شان با آن درگیر است و مشکلات و دغدغه‌های او، قصه‌هایی می‌گویند‌ یا قصه‌سرایی می‌کنند.


کارشناسی ارشد روانشناسی در مورد قصه‌گویی برای کودک زیر دو سال هم بیان کرد: قصه گویی برای کودک زیر دو سال یک نوع ارتباط محسوب می‌شود و ممکن است کودک اصل داستان را متوجه نشود، ولی آن را یک چیز دنباله دار می‌داند و مهارت خاصی نیز به وی آموزش داده می‌شود.

وی ادامه داد: قصه گویی برای کودکان زیر دو سال برای کسب مهارت‌های گفتاری بسیار مفید است و کودکان آنها را در حافظه خود نگه داشته و در هم کلامی با دیگران از آن بهره می‌برد.

ابراهیمی افزود: از آنجایی که کودک زیر دو سال هنوز ارتباط زیادی با اطراف خود ندارد، مهارت خاصی از طریق قصه گویی به او آموزش داده می‌شود، به عبارتی ‌قصه گویی برای کودک زیر دو سال در رشد زبانی و ارتباط مادر و فرزند موثر است.

برای بلوغ زودرس و دیررس کودکان نگران نباشید!

علی ربانی، فوق تخصص غدد کودکان گفت: نباید خانواده‌ها در هنگام بروز علائم بلوغ زودرس وسواس داشته باشند. دخالت پزشکی در امر بلوغ، امری آکادمیک نیست و نمی‌توان بلوغ را به خاطر افزایش قد کودک نگه‌داشت.

وی اظهار داشت: آشکار شدن علائم بلوغ در پسران در سن زیر 9 سال و در دختران در سن زیر 8 سال، بلوغ زودرس نامیده می‌شود اما بر اساس آماری که اخیراً در دنیا و در ایران به دست آمده است. به ظاهر شدن علائم بلوغ در دختران در سن زیر 7 سال نیز بلوغ زودرس می‌گویند.
فوق تخصص غدد کودکان گفت: دغدغه‌هایی که برای بلوغ زودرس در خانواده‌ها وجود دارد به دلیل آن است که اولاً سن کودکان بسیار کم است و ممکن است از نظر آداب و روابط اجتماعی نتوانند خود را با آن وفق دهند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران تصریح کرد: بعضی از کودکانی که دچار بلوغ زودرس می‌شوند ممکن است به طور غیرمتعارف قد نهایی‌شان از قد بیولوژیک و قدی که به طور ژنتیک برای آنها پیش‌بینی شده است کمتر شود که تشخیص این امر با پزشک غدد اطفال است.
ربانی ادامه داد: دخالت پزشک در بلوغ زودرس کودکان الزامی نیست و پزشک متخصص غدد فقط در مواردی دخالت می‌کند که قد کودک در حال سوختن باشد یا از نظر فرهنگی خانواده نتواند بلوغ زودرس کودک را تحمل کند.
فوق تخصص غدد کودکان با بیان این مطلب که نباید خانواده‌ها وسواس داشته باشند و در هنگام بروز علائم بلوغ زودرس به پزشک مراجعه کنند گفت: دخالت پزشکی در امر بلوغ امری آکادمیک نیست و نمی‌توان بلوغ را نگه داشت به این خاطر که قد کودک بیشتر رشد کند.
فوق تخصص غدد کودکان به بلوغ دیررس نیز اشاره داشت و گفت: اگر در دختران تا 13 سالگی و در پسران تا 15 سالگی هیچ آثاری از بلوغ مشاهده نشد بلوغ دیررس به وجود آمده است که مشکل کمتری نسبت به بلوغ زودرس به وجود می‌آورد.
ربانی خاطرنشان کرد: با توجه به قابلیت‌های درمانی که در کشور وجود دارد خانواده‌ها نباید به هیچ وجه نگران بلوغ زودرس یا دیررس کودک خود باشند و اگر چنین اتفاقی رخ داد خانواده‌ها باید آرامش داشته باشند و اگر نیازی بود با پزشک متخصص غدد مشورت داشته باشند.