اختلال اوتیسم در کودکان

اوتیسم یکی از اختلالات شایع در دوران کودکی است که در بسیاری از کودکان جهان وجود داشته و در اصطلاح به آن در خود ماندگی نیز گفته می شود. کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم همانطوری که از اصطلاح آن پیدا است نمی توانند به خوبی با محیط اطراف ارتباط برقرار کنند و در خود هستند. این اختلال معمولا از قبل از سنین سه سالگی بروز پیدا می کند. و گرچه در سنین و دوران مختلف میزان اثر آن بر بدن و ذهن کودک متفاوت می باشد اما به هر حال تاثیرات بد آن باعث اختلال در برقراری ارتباط کودک اوتیسمی با دیگران می شود. تعداد کودکانی که به بیماری اوتیسم گرفتار هستند روز به روز در جهان در حال افزایش است و ایران نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد.

گرچه روشی پیش گیری کامل و جامعی برای این اختلال وجود ندارد اما شناخت و فهم به موقع این بیماری در کودک می تواند سبب درمان بهتر او در سنین پایین تر باشد. به نظر می رسد که وجود اختلال در سیستم عصبی باعث عدم عملکرد درست مغز می شود. کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلال اوتیستیک در انجام بازی و ارتباط با دیگران و رفتارها و مهارت های اجتماعی دچار مشکل و اختلال هستند به دلیل آنکه مغز آنها در برقراری مهارت ها و روابط اجتماعی و ارتباط با دیگران درست عمل نمی کند. کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است که در برخی از علوم مانند ریاضیات یا هنر نابغه باشند اما برخی دیگر از کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است هوش کمی داشته و دوران تحصیل مشکلات متعددی با یادگیری داشته باشند و به نوعی یادگیری در آنان با اختلال و کندی صورت گیرد. کودکان اوتیسمی در برقراری ارتباط با دیگر افراد و هم سن و سالان خود دچار مشکل هستند و برخی از آن ها در دوران نوجوانی و جوانی بدتر نیز شده و به کلی در برقراری ارتباط و هم کلام شدن با دیگران به مشکل بر می خورند. هر کودکی در هر نقطه ای از جهان که باشد احتمال ابتلا به اوتیسم را دارد اما در ارتباط با این بیماری و اختلال باید مواردی مطرح شود. اول اینکه از نظر جنسیت پسران بسیار بیشتر از دختران در خطر ابتلا به اختلال اوتیسم قرار دارند به صورتی که آمار پسران مبتلا به این بیماری سه تا چهار برابر دختران می باشد. سابقه خانوادگی و یا ژنتیک فرد نیز در این زمینه تاثیر گذار است مثلا احتمال اینکه کودک مبتلا به اوتیسم از خانواده ای باشد که یکی از نزدیکان و یا اعضای خانواده دارای این اختلال باشد زیاد است و یا اگر کودکی مبتلا به اوتیسم در خانواده ای باشد احتمال اینکه یک کودک دیگر با این اختلال مواجه شود زیادتر می شود.

از نظر بیماری ها باید گفت کسانی که بیماری های خاص دیگری دارند احتمال ابتلا به اوتیسم بیشتری نیز دارند و نکته دیگر این است که سن والدین و پدر و مادر کودک در هنگام تولد او می تواند یکی دیگر از دلایل افزایش دهنده احتمال ابتلا به اوتیسم در کودک باشد و در این باره احتمال داده می شود که فرزند یک والدین بزرگسال و پیرتر احتمال بیشتری در ابتلا به اوتیسم دارد. هنوز راهی برای جلوگیری و پیش گیری از ابتلای کودکان به اختلال اوتیسم وجود ندارد اما فهم به موقع این بیماری می تواند باعث کاهش خطرات و اثرات آن در کودک گردیده و آینده ای بهتر را برای او رقم بزند. والدین باید به این نکته دقت کند که اگر این بیماری به موقع تشخیص داده شود و برای درمان آن به موقع اقدام گردد کودک می تواند بسیاری از مهارت های لازم را طی دوره درمان آموخته و در آینده نیز می تواند همانند یک فرد عادی و بدون هیچ مشکلی زندگی کند اما این مستلزم سختی کشیدن های والدین و کودکان مبتلا به اوتیسم در فرایند درمان است. در نحوه برقراری ارتباط کلامی در کودکان مبتلا به اوتیسم باید گفت که این کودکان در برقراری های کلامی مشکل داشته مثلا اگر فردی در رابطه با موضوعی با آن ها صحبت کند او آن صحبت ها را نادیده گرفته و در مورد موضوع مورد علاقه خود صحبت را ادامه می دهد و به قول معروف انگار نه انگار که موضوع بحث اصلا چیز دیگری بوده است. تحقیقات پژوهشگران بر روی مغز افراد اوتیسمی نشان می دهد که این نوع کودکان از نظر اندازه، مغزی به مراتب کوچک تر از سایر هم سن و سالان خود دارند و به همین دلیل شاید مشکلاتی در سیستم و عملکرد مغزی در آنان به وجود اید. به هر حال برای درمان بیماری اوتیسم فرایندی وجود دارد که به تشخیص پزشک و آزمایشات بر روی کودک در نظر گرفته می شود.

اضطراب جدایی در کودکان

به اضطرابی که کودکان در هنگام جدایی از والدین به خصوص مادر خود دچار آن می شوند اضطراب جدایی گویند. این اختلال و مشکل خاصی تلقی نمی شود  بلکه می شود گفت که تمامی کودکان در مراحل رشد و تکامل خود با این مشکل مواجه می شوند و در واقع این مسئله جزیی از مراحل تکامل هر فرد است و اگر در بازه زمانی خودش اتفاق بیفتد جای نگرانی چندانی نخواهد داشت و یک امر کاملا طبیعی است.

اضطراب جدایی معمولا از سنین ۷ الی۹ ماهه کودک شروع شده و تا سنین ۱۷ الی ۱۹ ماهه کودک به اوج خود خواهد رسید. این اختلال در سنین ۲۴ ماهگی در کودکان به شدت افت کرده و از بین خواهد رفت که اگر مدتی بعد از این سن نیز ادامه داشته باشد نگران کننده خواهد بود. اضطراب جدایی در هنگام شب و موقع خواب که والدین کودک را ترک می کنند می تواند افزایش یابد.

برای درمان اختلال اضطراب جدایی چندین راه وجود دارد که در زیر به بررسی تعدادی از آن ها می پردازیم. جدا نشدن از کودک و در آغوش گرفتن کودک در صورتی که تمایل به ماندن در کنار او دارید می تواند  به شدت موثر باشد. سپردن کودک به کسانی که آشنا  و نزدیک هستند و در واقع کودک می تواند با آن ها ارتباط نزدیک تری برقرار کند می تواند راهکاری موثر برای کاهش اضطراب در کودک باشد. استخدام یک پرستار خوب نیز می تواند سبب کاهش این اختلال در  کودک باشد اما باید دقت نمود که تا مدتی باید در کنار پرستار و کودک ماند تا کودک به پرستار عادت نموده و در کنارش خو بگیرد. به هر حال باید به این نکته دقت نمود که کودک در مرحله ای از زندگی اش به صورت طبیعی با این اختلال رو به رو خواهد شد لذا این مرحله جای نگرانی نداشته و لازم است تا موارد زیر را رعایت کنید.

اجازه دهید کودک برای مدتی هر چند اندک تنهایی را تجربه نماید مثلا قرار گرفتن کودک برای مدتی در یک اتاق می تواند مثمر ثمر و مفید واقع شود. وقتی پرستاری استخدام می کنید برای روزهای اول جهت اشنایی و عادت نمودن کودک در  کنار آن ها بمانید تا به هم عادت کنند و مثلا پس از نیم ساعت از گذشت در کنار هم بودن ان ها را تنها بگذارید. همواره موقع بیرون رفتن و جدایی از کودک خداحافظی کرده و او راببوسید و حتما به او بگویید که چه موقع باز خواهید گشت اما فرایند خداحافظی نباید طولانی شود چرا که می تواند سبب افزایش اضطراب جدایی در کودکان و نگرانی بیشتر او شود. بایستی دوستی و محبت خود را به پرستار کودک نشان دهید چون که کودک شما از دوستی میان شما الگوبرداری کرده  و مثل خود شما پرستار را دوست خواهد داشت. وقتی که خداحافظی کرده و خارج شدید مرتب برنگردید و به او سر نزنید چرا که این موجب افزایش دوباره اضطراب او خواهد شد. قبل از خوابیدن ضمن محبت و در اغوش گرفتن کودک می توانید برای او قصه بخوانید تا خواب بهتری داشته باشد و پس از جدایی از او اگر بیدار شد بازگردید و برای مدت اندکی دوباره او را ارام کنید اما به صورتی که مدت زمان زیادی نباشد و او خود به جدایی و تنها خوابیدن عادت نماید. شدت و میزان اضطراب جدایی در کودکان متفاوت است لذا در صورتی که موارد ذکر شده موثر نبود شاید مشاوره با یک مشاور روانشناسی برای کمک گرفتن بی تاثیر نباشد ضمن اینکه در انتخاب پرستار کودک دقت نموده و در صورت نیاز آن را تغییر داده تا بتوانی بهترین گزینه دلخواه کودکتان را یافته و روابط مناسبی بین آن ها برقرار نمایید.

بیش فعالی کودکان

بیش فعالی کودکان یکی از  شایع ترین اختلالات مرتبط با دوران کودکی فرد است که احتمال آغاز  آن از سن سه الی چهار سال نسبت به بقیه سن ها  بیشتر است. چهار نشانه عمده در کودکان مبتلا به این اختلال قابل شناسایی است:

اولین نکته مهم در مورد بیش فعالی کودکان این است که کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی نمی توانند تا برای مدتی هر چند نه چندان طولانی آرام گرفته و بدون جنب و جوش و تحرک در یک جا بمانند. این کودکان در صورتی که مشغول بازی و یا فعالتی خاص هم نباشند تلاش می کنند  تا با تکان دادن دست و پا و یا ور رفتن با یک شی یا وسیله خاص خود را تخلیه نمایند.

دومین نکته این است که کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی توجه مناسبی به اطراف خود ندارند در واقع این به این معناست که اگر آن ها مشغول یک فعالیت و یا یک بازی خاص نیز باشند تنها با یک صدای کوچک حواس پرت شده و در واقع باید گفت که نمی توانند به خوبی تمرکز نمایند. از آن جایی که تمرکز در کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی بسیار ضعیف است، به همین دلیل این کودکان در آینده و در مدرسه دچار مشکلاتی متعدد خواهند شد و نیاز است تا در مکان هایی مانند کلاس های درس در ردیف های جلویی بشینند تا دانش اموزان دیگر در مقابل دید او نباشند چرا که با کوچکترین تکان خوردنی از سوی دیگران حواس پرت می شوند. برخی از پدر و مادر ها بدون اطلاع از مشکلات  اختلالات بیش فعالی کودک خود، انجام برخی از کارها توسط او را شجاعت می دانند اما باید به این نکته توجه نمود که برخی از کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی دست به کارهایی خطرناک و بدون هیچ گونه ترسی می زنند مثلا یک فرد نرمال از قرار گرفتن در لبه یک پرتگاه می ترسد اما ممکن است در مورد کودک بیش فعال هرگز این اتفاق نیفتد. علاوه بر موارد ذکر شده علائمی دیگر مانند تکلم بیش از حد معمول، تکان دادن اعضای بدن مانند دست و پا در هنگام آرام نشستن، انجام کار های غیر معمول مثل بالا رفتن از درخت، بی قراری و تمایل به حرکت به جای سکون از دیگر علائم مهم این  اختلال هستند

پرخاشگری در کودکان

مواردی زیادی در دنیای خاتواده ها سبب بروز مشکلات رفتاری و ایجاد اختلال در روابط مثبت و مناسب میان والدین و کودکان می شود. پرخاشگری یکی از مشکلات شایع در میان کودکان است که بسیاری از خانواده ها و پدر و مادر هایی که فرزندان کودک پرخاشگر دارند مشکلات زیادی برای درمان و بهبود این اختلال در او دارند. پژوهش ها اثبات نموده است که بسیاری از نوجوان و جوانانی که در اواسط زندگی خود پرخاشگر هستند و به نوع با اختلالات پرخاشگری درگیر هستند در دوران کودکی خود از والدین خود پرخاشگری دیده اند. به صورت کلی نمی شود برای پرخاشگری تعریف خاص و دقیق اراده نمود اما پژوهش های روانشناسی  و پزشکی نشان می دهد که پرخاشگری به نوعی رفتاری است که در آن شخص پرخاشگر می خواهد و قصد دارد تا با صدمه زدن به فرد دیگر از لحاظ جسمی و روحی به هدف خود برسد. در واقع می شود گفت که شخص پرخاشگر می خواهد تا با استفاده از پرخاشگری خود موجبات آزار و اذیت دیگری را فراهم نماید.

در جوامع مختلف کودکان زیادی هستند که با مشکل و اختلال پرخاشگری مواجه هستند که دلایل زیادی برای آن وجود دارد. یکی از مهم ترین عواملی که سبب بروز پرخاشگری در کودکان می شود تنبیه و صدمات جسمی است که از جانب والدین به آن ها وارد می شود که این نوع پرخاشگری حتی می تواند در بزرگ سالی نیز ناشی از همین تنبیه های دوران کودکی بوده و تاثیرات خود را نشان دهد لذا والدین باید دقت نمایند که تنبیه بدنی کودک به هیچ وجه قابل قبول نیست و روشی تربیتی کاملا اشتباه و رد شده می باشد. یکی از عوامل مهم دیگر که، البته باید اذعان داشت که تاثیر آن به اندازه تاثیر مورد اول یعنی تنیبه های والدین نیست، عوامل و دلایل فرهنگی است که می تواند سبب بروز اختلالات پرخاشگری در کودکان شود.

به نظر می رسد که در نهایت عوامل اکتسابی و محیطی که بیشتر در محیط خانواده رخ می دهد بیشترین تاثیر را در پرخشاگری کودکان داشته باشد و با توجه به این موضوع اصلاح رفتاری والدین و اینکه والدین طوری محبت نموده و برخورد نمایند تا کودک مهربانی و منطق را جایگزین پرخاشگری  رفتار بد نماید بسیار مهم است. مثلا می توان گفت که اگر کودک درخواستی نامعقول داشت مطلوب است تا والدین به جای اینکه با عصبانیت و پرخاش با کودک رفتار نمایند، با رفتاری مطلوب و به جا کودک را قانع نمایند که درخواستش مناسب نیست و یا کاری که کرده منطقی نمی باشد. والدین همچنین نیاز است تا در حضور دیگران با کودک خود با مهربانی و محبت کردن رفتار نمایند چرا که این کار سبب افزایش حس اعتماد کودک به والدین و افزایش حس دوستی در بین آن ها می شود.

اگر فردی در خانواده و محیط پرتنش زندگی کند احتمال اینکه در دسته افراد پرخاشگر باشد بیشتر می شود رفتار و نحوه برخورد والدین به عنوان الگوی کودک بسیار مهم است یعنی اگر والدین با دوست و یا اطرافیان خود و در حضور کودک رفتاری پرخاشگرانه و نا مناسب داشته باشند کودک به صورت خودکار این کار و رفتار آن ها را ثبت و ضبط نموده و از آن الگو می گیرد و مسلما در آینده خود نیز همان رفتارهای بد را به کار خواهد برد. درصورتی که موارد گفته شده رعایت می شود و باز هم از جانب کودک خود شاهد رفتارهای پرخاشگرانه هستید یکی از مهم ترین و بهترین راه کارها مراجعه به مشاور کودک و روانشناس ماهر و حاذق می باشد چرا که می تواند کودک را فهمیده و ریشه اصلی پرخاشگری در کودکان دریابد و مشکل او را درمان نماید.

کودک بی قرار

بی قراری در کودکان یکی از مشکلات رایج کودکان می باشد که در سنین مختلف و در پی مشکلات و اختلالات متفاوت ممکن است در کودکان به وجود آید. دلایل متفاوتی برای بروز بی قراری در کودکان وجود دارد که می توان از داشتن خواب نامناسب تا تغییر در رژیم غذایی آن ها را نام برد. گاهی بی قراری در کودکان می تواند به علت داشتن اختلال و یا عارضه ای مانند انگل و خارش در کودک به وجود اید که ممکن است کودک به علت ترس از پزشک آن را بیان نکرده و بی قرار شود.

کودک بی قرار هم چنین ممکن است ریشه و بنیانی مادزادی داشته باشد که کودک به علت داشتن یک عارضه روحی و یا جسمی خاص از کودکی دچار بی قراری گردد. برخی از بی قراری ها نیز ممکن است صرفا برای جلب توجه والدین و یا سایر اطرافیان صورت گیرد.

برخی از روانشناسان اعتقاد دارند که کودک بی قرار می تواند نشان از هوش بالای او داشته باشد مثلا معلم در کلاس درس یک موضوعی را مطرح می کند و این کودک دارای هوش بالا سریعا موضوع را گرفته و می فهمد اما بقیه هم کلاسی هایش آن را نمی فهمند و در این حالات معلم مجبور است بارها آن را برای دیگران توضیح دهد که کودک باهوش بی حوصله شده و خسته می شود و ممکن است دچار بی قراری گردد. برخی از بی قراری ها در کودکان می تواند به علت معاشرت کودک و یا خانواده کودک با افراد شلوغ و جنجالی بوده که کودک مانند یک ضبط رفتارهای آن ها را تکرار می کند. هم چنین دیدن فیلم های خشن و مواردی که استرس و اضطراب را در کودکان افزایش می دهد نیز می تواند یکی از دلایل اصلی افزایش بی قراری در کودکان باشد.

وجود اختلافات در خانواده ها و مشاجره میان اعضای خانواده و پدر و مادر نیز یکی دیگر از دلایل افزایش استرس در کودک و بی قراری در او می شود که نیاز است تا خانواده ها این موارد را در حضور کودک به هیچ وجه انجام ندهند. در هنگام بی قراری در کودکان روش های متفاوتی می توان اتخاذ نمود که هر کدام از آن ها می تواند موثر و مفید واقع شود مثلا راه رفتن یکی از راه های آرام نمودن کودک است که اگر کودک نمی تواند راه برود همراه شدن با او و کمک نمودن برای راه رفتن او می تواند کمک خوبی برای آرام نمودن او داشته باشد. دویدن و بالارفتن از پله نیز راهی مناسب برای آرام نمودن کودکان بی قرار است ولی در هر صورت تنبیه کودک برای اینکه او را آرام کنیم نه تنها روشی کاملا غلط است که بسیار نابه جا بوده و می تواند مشکلات روحی و روانی متعددی برای کودک به بار بیاورد. تماشای اشیا و یا اسباب بازی های معلق و یا چیزهای که مانند کره چرخان هستند نیز راه مناسبی برای حواس پرتی در کودک بی قرار و آرام نمودن او است که مثلا می توان کره ای را چرخاند و به او گفت تا زمانی که کاملا بی حرکت نمانده به آن نگاه کنیم.

بازی با برخی اسباب بازی ها و مثلا بغل نمودن اسباب بازی های عروسکی و حیوانات می تواند کمک مناسبی به آرام نمودن کودکان بی قرار نموده و هم چنین بازی با خمیرهای بازی و مجسمه سازی نیز روشی مناسب است که والدین باید آن را مد نظر قرار دهند. یکی دیگر از راه هایی که می تواند باعث ایجاد آرامش در کودک بی قرار شود استفاده از توپ است در واقع کودکان با فشار دادن توپ می توانند ارامش بگیرند که البته نیاز است تا توپ باد نسبتا کمی داشته باشد و نرم باشد.

نقاشی کردن یکی دیگر از راه های خوب برای ایجاد آرامش در کودکان بیقرار است و در واقع در سنین مختلف متفاوت است مثلا فرزندی که هنوز توانایی رنگ امیزی درست ندارد می تواند با خط خطی کردن یک کاغذ با استفاده از مداد شمعی به آرامش برسد و کودکی که می تواند بهتر نقاشی کند با رنگ امیزی یک حیوان و یا درخت می تواند آرام شود. یکی دیگر از راه های موثر برای کاهش بی قراری در کودکان استفاده از گل و گیاهان است چرا که گیاهان بسیاری وجود دارند که استشمام آن ها می تواند موجب کاهش بی قراری در کودکان شود مثلا گیاه اسطوخودوس بسیار در این زمینه مفید است. گوش دادن به داستان از طریق فایل های صوتی نیز یکی دیگر از راه کارهای کاهش بی قراری در کودک است که می شود فایل صوتی را حتی برای چندین بار تکرار نمود.