6 مهارت برای ایجاد تمدد اعصاب در فرزندان

با نزدیک شدن به فصل امتحانات، تحمل فشارهای ناشی از درس و مدرسه و آزمون های متعدد، ارتباط با هم کلاسی هایی با خصوصیاتی متفاوت، فرزندان را هر روز با حجم زیادی از استرس مواجه می سازد.
آموزش روش های آرام سازی و مدیریت استرس، می تواند در همه ابعاد زندگی برای فرزندتان مفید و مؤثر باشد. روش های زیادی در این رابطه وجود دارد و برای هر کودک بنا به شخصیت منحصر به فردی که دارد؛ یکی از این راهکارها نسبت به سایر روش ها مفیدتر خواهد بود. سعی کنید با آموزش یک یا دو روش شروع کنید و به مرور زمان آموزش روش ها را افزایش دهید.
در ادامه مطلب به 6 مهارت برای مدیریت استرس در فرزندان می پردازیم:
1) تنفس عمیق: دم و بازدم عمیق، یک روش مؤثر برای کند کردن طبیعی واکنش بدن به استرس است. با این روش ضربان قلب و فشار خون کاهش می یابد و باعث ایجاد حس خود کنترلی در فرزند می شود. به کودک یاد بدهید هوا را از بینی به داخل ریه فرو ببرد، برای چند لحظه نگه دارد و به آرامی به صورت بازدم از دهان رها سازد.

2)تمرکز روی ماهیچه ها: این روش با انقباض و شل کردن ماهیچه های متفاوت بدن همراه است؛ برای صورت از فرزندتان بخواهید بینی و پیشانی خود را منقبض کند، درست مانند این که بوی بدی را استشمام می کند. سپس بخواهید عضلات صورت را به حالت اول باز گرداند این کار را باید 3 مرتبه انجام دهد. برای دست ها و بازوها از وی بخواهید دست ها و بازوهایش را به بالای سرش تا آن جا که می تواند کشش دهد، سپس دست ها را خیلی شل پایین آورد و رها کند. این کار را 3 مرتبه انجام دهد. درباره دست ها و انگشت ها، از فرزندتان بخواهید تصور کند؛ پرتقالی را در یک دست خود گرفته است و تا آن جا که می تواند آن را فشار بدهد سپس دست و بازویش را شل کند.3مرتبه این عمل را تکرار کند و سپس با دست دیگرش این تمرین را انجام دهد. برای شکم هم از کودک بخواهید روی زمین دراز بکشد و برای چند لحظه ماهیچه های شکم را منقبض کند. سپس ماهیچه ها را شل و برای چند لحظه استراحت کند.3 بار این حرکت را تکرار کند و بعد این روش را درحالی که ایستاده است؛ انجام دهد. اما برای پاها از وی بخواهید انگشتان شست پاهایش را روی زمین، فشار دهد و سپس انگشتان شست را شل کند. این حرکت را هم باید 3 مرتبه تکرارکند.

3) تصویرسازی: تصویر سازی؛ با عنوان شبیه سازی بصری هم شناخته می شود. در این روش، از تخیل، برای کاهش سرعت ذهن به منظور تخلیه افکار منفی و نگرانی های فرزند استفاده می شود. این روش بعد از تمرین شل کردن ماهیچه ها کاربرد بهتری دارد. به این ترتیب ابتدا ماهیچه ها و سپس مغز آرام می گیرد. از فرزندتان بخواهید رنگی را در ذهنش مجسم کند که به وی احساس آرامش و امنیت می دهد. از او بخواهید چشمانش را ببندد و با هر دم و بازدم رنگ مورد نظر را ببیند و با تمام وجودش احساس کند. این تمرین را تا زمانی که به آرامش برسد، باید تکرارکند.

4) خندیدن: برای فرزندتان جوک بگویید. نوبتی برای هم شکلک های بامزه بسازید. با هم کارتون های خنده دار ببینید و به همراه فرزندتان با صدای بلند بخندید.

5) فرمول1+3+10: به فرزندتان بیاموزید؛ وقتی در شرایط استرس زا قرا ر می گیرد، این فرمول را در ذهنش ببیند. 1 نماد این است که لحظه ای درنگ کند و به خودش بگوید آرام باش؛ 3 یعنی 3 نفس عمیق بکشد و 10 به این معنی است که در ذهنش تا 10بشمرد. این فرمول را می تواند روی کاغذ بنویسد و در اتاقش نصب کند. به طور کلی این فرمول به فرزندتان می گوید؛ آرام باش، 3نفس عمیق بکش و تا 10 بشمار.

6) در آغوش گرفتن فرزند: فرزند تان را در آغوش بگیرید. این کار باعث کاهش فشار خون و هورمون های منجر به ایجاد استرس می شود. بسیاری ازاین روش ها که به آن ها اشاره شد، برای هر سنی مفید است. بهتر است شما هم این روش ها را به همراه فرزندتان انجام دهید. مطمئناً آرامش بیشتر شما در روند کاهش استرس فرزندتان موثرتر خواهد بود.

خواب نیمروزی از چه سنی برای کودکان لازم نیست؟

بیشتر کودکان زیر یک سال به دوبار خواب نیمروز در صبح و عصر نیاز دارند. از 18 ماهگی، بیشتر آنها هنگام صبح چرت نمی زنند اما خواب بعدازظهر خود را دارند. اگر کودک به طور کامل خواب نیمروزی صبح هنگام خود را ترک کرد، خواب بعدازظهر او را همچنان ادامه دهید.

در سن چهار سالگی، بیش از 50 درصد کودکان همچنان عصرها می خوابند و این نیاز را در خود احساس می کنند. اما از سن 5 سالگی، بیش از 70 درصد کودکان به طور کامل خواب های نیمروزی را رها می کنند و 3 نفر از 10 کودک همچنان عصرها می خوابند.
همه کودکان الگوهای خواب متفاوت دارند. بخشی از آن نیز به خواب شب کودک بستگی دارد. کودکان به طور میانگین به 12 تا 14 ساعت خواب در طول شبانه روز احتیاج دارند. بنابراین، اگر به طور مثال، کودک شما در ساعت 8 شب به خواب برود، نباید تا 8 صبح فردا بیدار بشود. در این حالت او به طور کامل خوابیده و استراحت کرده است و دیگر به خواب نیمروزی نیازی ندارد. اما اگر در شب 12 ساعت نخوابیده باشد باید در طول روز چرت کوتاهی داشته باشد. سن کودک هر چه کمتر باشد میزان و نیاز خواب او بیشتر است و به سختی می تواند از خواب بیدار شود.
برای اینکه بتوانید کودک را در طول روز چند ساعتی بخوابایند می توانید روش های زیر را به کار بگیرید:
• اگر در خانه خود هستید، کودک را به تخت خود ببرید و مجبورش کنید تا بخوابد. چون همیشه شب ها در این محل می خوابد، احتمال اینکه در طول روز بهتر و طولانی تر بخوابد نیز بیشتر می شود.
• اگر کودک به مهد کودک می رود و در آنجا می خوابد، شما باید برنامه های خود را با این مساله تنظیم کنید.
• کشف کنید که در چه ساعاتی از بعدازظهر کودک شما خواب‌آلوده است (حتی اگر خودش انکار کند که خوابش می آید). عموما پس از صرف ناهار یا یک ساعت بعد از آن کودکان آرام و خواب آلود می شوند. کودکان نیز همچون بزرگسالان ریتم خواب مشخصی در طول شبانه روز دارند و به همین دلیل در ساعات مشخص کاملا گیج خواب هستند. وقتی این نشانه ها را مشاهده کردید او را به اتاق و تخت خودش ببرید و بخوابانید.

• اگر کودک پیش از 4 سالگی به طور کلی در طول روز نمی خوابد، حداقل چند ساعتی در روز او را در مکانی ساکت و آرام بگذارید. به او بگویید کودکان در این ساعت از روز می خوابند تا دوباره انرژی بیشتر کسب و بتوانند بیشتر بازی کنند. چندین کتاب و اسباب بازی در اختیار او قرار دهید و اتاق را ترک کنید.
بهتر است یکی دوساعت با او بازی یا صحبت نکنید تا متوجه شود که باید بخوابد و استراحت کند.

یک آزمون برای تشخیص کودکان بیش فعال

اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی، مشکل بسیاری از کودکان و البته نگرانی بسیاری از والدین است.

بعضی از والدین برعکس، حتی شیطنت و خرابکاری مفرط کودکشان را جدی نمی‌گیرند و آن را به حساب تیزهوشی و کنجکاو بودن او می‌گذارند.
این آزمون به شما کمک می‌کند دریابید فرزندتان به مشکل بیش‌فعالی و کم‌توجهی دچار است یا نه.
هنگام جواب دادن به سوال‌های زیر، این نکته‌ها را در نظر داشته باشید:
• سن فرزندتان را در نظر بگیرید.
• رفتار فرزندتان را در 6 ماه گذشته ملاک پاسخ دادن قرار دهید.
• توجه کنید که این آزمون به تنهایی نباید ملاک تشخیص یا درمان یک کودک باشد.

گزاره‌های زیر را بخوانید و برای هریک، یکی از گزینه‌های روبه‌رو را انتخاب کنید (امتیاز هریک از گزینه‌ها در مقابل آنها نوشته شده) و در نهایت، مجموع امتیازهایتان را حساب کنید و تفسیر آزمون را بخوانید.
قسمت اول:
1) فرزندتان به جزییات توجه نمی‌کند یا در انجام تکالیف مدرسه‌اش اشتباه‌های ناشی از بی‌دقتی دارد؟
2) به سختی می‌تواند توجهش را حین انجام یک کار و تا پایان آن حفظ کند؟
3) وقتی مستقیما با او صحبت می‌کنید، به نظر می‌رسد گوش نمی‌دهد؟
4) باوجود داشتن میل باطنی به انجام کارها و فهمیدن دستوراتی که به او داده می‌شود، به دستورات درست عمل نمی‌کند و نمی‌تواند کاری را به پایان برساند؟
5) به دشواری می‌تواند به وظایف و فعالیت‌هایش نظم دهد؟
6) کارهایی که به تلاش مداوم ذهنی نیاز دارند، دوست ندارد و از انجام آنها طفره می‌رود؟
7) وسایل لازم برای انجام کارها یا تکالیفش را گم می‌کند؟ (مداد، کتاب، اسباب بازی و ...)
8) صداها یا محرک‌های دیگر به آسانی حواسش را پرت می‌کنند؟
9) در فعالیت‌های روزانه‌اش فراموشکار است؟
10) با دست‌هایش ور می‌رود یا پاهایش را تکان می‌دهد و وقتی نشسته، سر جایش وول می‌خورد و می‌لولد؟
11) مواقعی که لازم است سر جایش بنشیند، صندلی را ترک می‌کند؟
12) مواقعی که لازم است سر جایش بنشیند، بیش از حد به دور و اطراف می‌دود و از صندلی‌ها بالا می‌رود؟
13) انجام بازی‌های بی‌سر و صدا برایش دشوار است؟
14) تمام روز در حال حرکت است، انگار در بدنش موتور کار گذاشته‌اند؟
15) بیش از حد حرف می‌زند؟
16) وقتی از او سوال می‌پرسید، قبل از اینکه سوال تمام شود، با عجله جواب می‌دهد؟
17) رعایت نوبت برایش دشوار است؟
18) وسط حرف دیگران یا کار آنها می‌پرد؟
19) با بزرگسالان بحث می‌کند؟
20) از کوره در می‌رود؟
21) آگاهانه از خواسته‌ها و قوانین بزرگسالان سرپیچی می‌کند؟
22) عمدا دیگران را اذیت می‌کند؟
23) دیگران را مسوول خطاها یا بدرفتاری‌های خود می‌داند؟
24) حساس است و به سادگی از دیگران می‌رنجد؟
25) عصبانی یا بی‌میل است؟
26) کینه‌توز است و دوست دارد تلافی کند؟
27) قلدری می‌کند، دیگران را تهدید می‌کند یا می‌ترساند؟
28) کتک‌کاری به راه می‌اندازد؟
29) برای فرار از کارهایی که باید انجام دهد، یا خلاص شدن از دردسر، دروغ می‌گوید و دیگران را گول می‌زند؟
30) از مدرسه فرار می‌کند؟
31) دیگران را آزار فیزیکی می‌دهد؟
32) اشیا ارزشمند دزدیده است؟
33) عمدا وسایل دیگران را خراب می‌کند؟
34) اشیایی را به کار برده که می‌توانند صدمه جدی ایجاد کنند. (چاقو، چوب، آجر، اسلحه)
35) حیوانات را آزار می‌دهد؟
36) عمدا آتش روشن می‌کند که خرابی به بار بیاورد؟
37) بی‌اجازه وارد خانه یا محل کار یا ماشین کسی می‌شود؟
38) شب بدون اجازه از منزل بیرون می‌ماند؟
39) شبانه از منزل فرار کرده است؟
40) کسی را مورد سوءاستفاده جنسی قرار داده است؟
41) مضطرب، هراسان یا نگران است؟
42) به خاطر احتمال خطا، از امتحان چیزهای جدید می‌ترسد؟
43) احساس بی‌ارزشی یا حقارت می‌کند؟
44) به دلیل بروز مشکلات، خودش را سرزنش و احساس تقصیر می‌کند؟
45) احساس تنهایی می‌کند و حس می‌کند کسی او را نمی‌خواهد و دوست ندارد. می‌گوید: «کسی من را دوست ندارد.»
46) ناراحت، غصه‌دار یا افسرده است؟
47) نگران رفتار و ظاهر خود است و همیشه خجالت می‌کشد؟
تفسیر آزمون
اگر شما هم فکر می‌کنید فرزندتان بیش‌فعال است، این آزمون به شما کمک می‌کند تا این حدستان را ارزیابی کنید، اما دقت داشته باشید که این آزمون به تنهایی نمی‌تواند و نباید ملاک تشخیص قرار گیرد. همچنین پاسخ مثبت به یک یا چند سوال نشانه وجود مشکل نیست. برای تفسیر نمره‌های آزمون به نکته‌های زیر توجه کنید:
• الف) اگر بین سوال‌های 1 تا 9 حداقل به 6 سوال پاسخ «اغلب» یا «تقریبا همیشه» داده‌اید و در بین سوال‌های 48 تا 55 حداقل یک پاسخ «مشکل اندکی دارد» یا «مشکل جدی دارد» دارید، احتمالا کودکتان با اختلال کم‌توجهی روبروست.
• ب) اگر در بین سوال‌های 10 تا 18 حداقل به 6 سوال پاسخ «اغلب» یا «تقریبا همیشه» داده‌اید و در بین سوال‌های 48 تا 55 حداقل یک پاسخ « مشکل اندکی دارد» یا «مشکل جدی دارد» داشته‌اید، احتمالا فرزندتان با اختلال بیش‌فعالی روبراست.
• ج) اگر هر دو نتیجه «الف» و «ب» را از آزمون گرفته‌اید، احتمالا کودکتان با اختلال بیش‌فعالی و کم‌توجهی (ADHD) روبراست.
قسمت دوم:
عملکرد کودک
48) عملکرد کلی فرزندتان در مدرسه چگونه است؟
49) خواندن فرزندتان چگونه است؟
50) نوشتن فرزندتان چگونه است؟
51) ریاضی فرزندتان چگونه است؟
52) ارتباط او با والدینش چطور است؟
53) ارتباط او با خواهر و برادرش چطور است؟
54) ارتباط او با همسالانش چطور است؟
55) مشارکت او در فعالیت‌های جمعی (مانند بازی‌های تیمی) چگونه است؟
چه می‌توان کرد؟

اگر نتایج الف، ب، یا ج گرفته‌اید، حتما فرزندتان را نزد یک روان‌پزشک یا روان‌شناس ببرید. تشخیص اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی (ADHD) به این سادگی‌ها نیست. حتی بعد از انجام این آزمون نیز نمی‌توان به تشخیص قطعی رسید، بنابراین بهتر است قبل از اینکه هرگونه برچسبی به فرزندتان بزنید، برای ملاقات با یک روان‌پزشک یا روان‌شناس برنامه‌ریزی کنید. بدون مشورت با روان‌پزشک در مورد وضعیت فرزندتان تصمیم نگیرید و به خصوص در حضور کودک در مورد بیش‌فعالی حرفی نزنید.

رفتار والدین و رابطه تأثیر گذارش بر مغز کودک

یک پزشک ، با اشاره به اینکه احساس خشم، ترس و ناراحتی دور ماندن از مادر از بدو تولد در کودک وجود دارد، گفت: در واقع همین احساسات موجب حفظ بقای کودک می شود.وی یادآور شد: گاه ناراحتی و خشم زمانی در کودک ایجاد می‌شود که پدر و مادر می‌خواهند لباسی به تن او کنند اما او اجازه نمی دهد و یا ناراحتی از جدا شدن مادر، موقعی که او از اتاق بیرون می رود، کودک را رها نمی کند.
این دکترای روانشناسی کودک و نوجوان گفت: در تحقیقات انجام شده، مشاهده شده است که در اسکن مغز کودکانی که دچار ترس و وحشت یا غم و اندوه می شوند، تحریک هایی در قسمت تحتانی مغز وجود دارد.


دکتر زارع نیستانک در ادامه افزود: والدین باید بدانند موقعی که کودکشان ناراحت شده و جیغ می زند در مغز او چه اتفاقی می‌افتد، بنابراین در چنین شرایطی کودک احتیاج به بغل کردن و نوازش دارد.وی گفت: زمانی که مغز کودک تحت تاثیر رفتار خوب والدین قرار می‌گیرد، مواد شیمیایی در آن آزاد می شود و موجب احساس شادی و امنیت در کودک می شود.

وی خاطرنشان کرد: اگر مادری نوزاد یا کودکش را که نیاز به در آغوش گرفتن دارد در بغل نگیرد و برعکس در برابر تمایل کودک با او بدخلقی و پرخاشگری کند، کودک از لذت بردن محروم شده و دچار استرس می‌شود. و این رفتار حتی تا هنگام بزرگسالی در وی باقی خواهند ماند.وی همچنین تاکید کرد: اگر این استرس‌ها تداوم یابد، قطعا در زندگی بزرگسالی کودک نیز تاثیرگذار بوده، او در بزرگسالی انسانی شاد نخواهد بود و زندگی خوبی را نمی‌تواند تجربه کند.

مهارت ابراز وجود کمتر در کودکان وابسته به رایانه

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کاشان با اشاره به وابستگی کودکان و نوجوانان به رایانه، ویژگی‌های این گروه‌های سنی را، نقایص رفتاری، مهارت ابراز وجود و اعتماد به نفس کمتر نسبت به سایر همسالانشان عنوان کرد.



عبدالله امیدی در گفت‌و‌گو با فارس،‌ گفت: وقتی خانواده‌ها به فرزندان شان اجازه نمی دهند تا به کوچه بروند و بازی کنند، آن ها هم بازی با رایانه و گوشی تلفن همراه را جایگزین آن می کنند.
وی افزود: برخی تحقیقات حاکی از رگه‌هایی از افسردگی در بین کودکان و نوجوانانی است که کاربر رایانه هستند. عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کاشان اظهار داشت: نوجوانانی که مدام با رایانه بازی می‌کنند،‌ منفعل هستند چرا که رایانه را جایگزین روابط اجتماعی می‌کنند.

وی گفت: این کودکان و نوجوانان دچار نقایص رفتاری بوده و مهارت ابراز وجود و اعتماد به نفس کمتری نسبت به سایر همسالان‌شان دارند. این متخصص بهداشت روانی تصریح کرد: افراد باید در دنیای حقیقی ارتباط برقرار کنند چرا که در این دنیا روابط انسانی حاکم است.

وی افزود: اگر کودک و نوجوان به جای دنیای حقیقی وارد دنیای مجازی شوند، دچار مشکلات شناختی و هیجانی می‌شوند. امیدی خاطر نشان ساخت: ترس والدین برای آسیب هایی است که در بیرون از خانه وجود دارد در حالی که یکی از بزرگ ترین آسیب ها کار با رایانه بدون کنترل والدین است.