حسادت در کودکان

حسادت یک احساس عاطفی است، برخی دانشمندان معتقدند این احساس غریزی است و در میان انسان ها سابقه ای دیرینه دارد. این اختلال نوعی واکنش عاطفی در برابر از دست دادن احتمال و یا تصور از دست دادن محبت یک دوست است. حسد دیرترین جریانیست که در فرد بوجود می اید و در روابط اجتماعی ایجاد می شود^[۱].

حسد و غبطه، حس های اجتماعی بر پایه مقایسه هستند. از کودک نوپایی که برادر یا خواهر نوزادش را هل می دهد تا بزرگسالانی که به دوستشان حسادت می کنند، همگی در حال مقایسه خودشان با فرد دیگری هستند. حسادت، حسی است که در شرایطی پراسترس اوج می گیرد اما خودش باعث افزایش استرس فرد می شود. این احساس معمولا زمانی به وجود می آید که فرد حس کند آنچه که دارد، کمتر از چیزی است که باید داشته باشد. یعنی حس می کند حقش پایمال شده. او معمولا زمانی حسودی می کند که آنچه دیگری دارد برایش ارزشمند باشد. به همین دلیل مثلا یک نقاش به نقاش دیگر حسادت می کند یا یک خواننده به خواننده دیگر یا یک همکار به همکار دیگرش.

این حس معمولا هنگام کمبود نسبت به ویژگی یا داشته های فرد دیگر رخ می دهد. فرد حسود می خواهد آن را داشته باشد یا دیگری آن را نداشته باشد. او تظاهر می کند که اصلا موفقیت یا داشته آن شخص برایش مهم نیست یا به او حسودی نمی کند و حتی گاهی در ظاهر او را تحسین می کند اما در داخل خود، رنج می کشد که چرا این فرد به این داشته ها رسیده است. این حس گاه چنان قوی می شود که حتی به خشونت می انجامد. گاهی باعث استرس و اضطراب می شود و گاهی فرد را افسرده می کند. پس بی دلیل نیست که بیشتر مذاهب، حسادت را جزو گناهان به حساب می آورند و مردم را از حسدورزی به دیگران باز می دارند.

حسادت، احساسی ناراحت کننده است و ریشه در ناامنی (احساس عدم امنیت)، اعتماد به نفس پایین، تنهایی، ترس از دست دادن کسی یا چیزی، شک و تردید، عصبانیت، بی اعتمادی و احساس حقارت دارد و گاه همراه با احساس گناه در فرد است. اجازه ورود به این افکار منفی، فرد را در دام هیولای استرس می اندازد.

 تعاریف مختلف از حسادت

حسادت در برخی نظریات روان شناسی توجهاتی را جلب کرده است و تعاریفی را در برداشته است: هیجانی که به نظر می رسد در اکثر رفتارهای پرخاشگرانه و اختلافات نقش دارد. با وجود اینکه به عنوان یک هیجان مهم است و قدرت تهاجمی ان در مقابل انسان قابل توجه است اما تحقیقات در این زمینه بسیار محدود و در مراحل اولیه است. اما اخیرا این هیجان و توجه به ان افزایش یافته است.

حسادت بر خلاف هیجان های اصلی مثل خشم، ترس، یا لذت یک هیجان اجتماعی پیچیده است. این موضوع بیشتر در حوزه روان شناسی اجتماعی و در بافت روابط رمانتیک بزرگسالان مورد بحث قرار گرفته است، بنابراین پیشتر کمتر مورد توجه روان شناسان رشد و محققان در زمینه خانواده بوده است. مایه تاسف است که حسادت کودکی اغلب در غالب رقابت بین خواهر و برادرها به صورت سطحی در مطالب بالینی و متون مربوط به کودک مورد بررسی قرار گرفته است^[۲].

تفاوت های فردی در حسادت

مقدار و شدت حسادت در افراد مختلف متفاوت است. و با عواملی از قبیل سن، جنس، هوش، رشد ذهنی، تعداد اطفال در یک خانواده و طرز رفتار والدین بخصوص مادر ارتباط دارد. در روابط دختر-دختر بیشتر حسادت دیده می شود^[۱]. از هر سه کودک حسود، دو نفر انها دختر هستند، و کودکان همبازی که با یکدیگر ۱/۵ تا ۳/۵ سال تفاوت سنی دارند، نسبت به هم بیشتر حسادت می کنند. عموما کودک باهوش و نخستین فرزند خانواده بیشتر احساس حسادت می کنند^[۲].