تحول موضوعات جنسی در کودکان (۳ تا ۷ سالگی)
غریزه ی جنسی یکی از غرایز پرقدرت بشر است که اگر برای مهار و هدایت آن به موقع اقدام نشود و از راه صحیح تعدیل نگردد، زمام اختیار آدمی را به دست خواهد گرفت و چون طوفانی سرکش، او را به منجلاب و فساد و تباهی خواهد کشاند (علی مردانی، ۱۳۸۶). غریزه ی جنسی از لحظه ی تولد در نهاد فرد وجود دارد. ارضای غریزه ی جنسی بر اثر لذتی که به دنبال دارد، کودک و نوجوان را به خود مشغول می دارد. تلاش برای ارضای درست و مناسب این غریزه نه تنها مذموم نیست بلکه بسیار نیکو و پسندیده نیز هست اما باید از طریق آموزش صحیح، کنترل و هدایت شود، بدین منظور آشنایی با ویژگی های جنسی کودکان در سنین مختلف ضروری است. در این مقاله سعی شده است تحول مسائل جنسی در دوره های مختلف رشدی کودک (۳ تا ۷ سالگی) مورد بحث قرار داده شود.
از هنگام تولد تا ۳ سالگی کودک بیش از سنین دیگر سعی دارد با اندام حسی خود به کشف جهان برآید، در این سنین رفتارهای جنسی کودک ویژگی های خاصی را داراست:
۱- دربارهی اعضای مختلف بدن و کارکرد هر یک ، توضیحات ساده و قابل فهمی به کودک بدهید . برای مثال ، دهان و دندانها برای خوردن و جویدن غذا میباشد ، چشمها برای دیدن و …
۲- کودک را در آغوش بگیرید و اجازه دهید علاقه و محبت شما را از این طریق درک کند . کودکان نیاز به برقراری تماسهای جسمانی با والدین و اعضای خانوادهی خود دارند .
۳- به تدریج به فرزندتان تفاوت و خصوصی بودن بعضی از اندامهای بدنش را یاد بدهید . برای مثال ، بینی عضوی از صورت است و دست زدن به آن اشکالی ندارد ، ولی آلتتناسلی اندامی خصوصی است و دیگران نباید به آن دست بزنند.
۴- چنانچه فرزندتان با کودک غیر همجنس خودش بازی میکند و متوجهی تفاوت جنسی خودش با او میگردد ، سعی کنید تفاوت دختر و پسر را خیلی ساده و راحت برایش توضیح دهید .
۵- به کودک یاد بدهید که اگر کودک دیگری قصد داشت آلت تناسلی او را ببیند ، با مخالفت کردن و گفتن اینکه: “این قسمت از بدن من کاملا خصوصی است” ، مانع از انجام این کار شود .
۶- چنانچه فرزند خردسالتان دربارهی حاملگی سوالی پرسید ؛ سعی کنید با سادهترین عبارات و جملات جواب او را بدهید .
۷- سعی کنید هنگامی که دربارهی اعضای بدن – اعم از سر ، دست ، پا و آلت تناسلی صحبت میکنید، احساس گناه، شرمساری و خجالت نداشته باشید.
هم چنین بخوانید: تحول مسائل جنسی در کودکان (۷ تا ۱۲ سالگی)
سن ۳-۶ سالگی:
کودک در ۳ تا ۵ سالگی نسبت به خصوصیات جسمانی خود و تفاو تهای جنسی دختر و پسر کنجکاو است و کنجکاوی او صرفاً جنبه ی شناختی و کشف دارد. نوع پرسش های کودک معمو لاً در مورد آفرینش خود، کیفیت پیدایش و چگونگی به دنیا آمدن خود است، سوال هایی از قبیل مرا از کجا اوردی یا نوزاد از کجا می اید، و من کجا بوده ام. این سوال های آنان طبیعی و عادی است. دید کودک درباره ی بدن خود و همسالان، مانند دید والدین نیست؛ از این رو در پاسخ به این پرسش ها هم همواره باید به این نکته توجه داشت که روند آموزشی کودک باید تدریجی باشد و نباید هم هی جزئیات را یکباره در اختیار او گذاشت. پاسخ پرسشها باید کوتاه و ساده باشد (اوحدی، ۱۳۸۰).
در ۶- ۵ سالگی فعالیت هورمو نهای جنسی کم است؛ در ۷ سالگی، پسران نسبت به دختران ابراز علاقه می کنند اما این ابراز علاقه جنبه ی دوستی دارد نه جنبه ی جنسی. گاهی کودکان به هنگام استحمام، توالت یا تعویض لباس به بدن خود نگاه می کنند یا برای کنجکاوی آلت تناسلی خود را دس تکاری م یکنند. این رفتار گاهی به جهت مشکلات جنسی خشکی پوست آلت یا خارش یا سوزش آن است. در مواردی اضطراب، باعث این رفتار می شود و از این راه، کودک کسب آرامش می کند. به طور کلی، این رفتار هنگام استحمام، بازیگوشی، خستگی، بی حوصلگی، هنگام حرکت در خودرو، و هنگام مطالعه (در سنین تحصیل) بیشتر وجود دارد. در این گونه موارد، والدین باید خو نسردی خود را حفظ کنند و کودک را از این گونه رفتار بازدارند.
در واقع ویژگی های کلی کودک در این سنین را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:
۱- مفهوم خصوصی بودن اندامهای تناسلی را به کودک یاد بدهید .
۲- نام اعضای بدن او را (چه داخلی و چه خارجی) با کلمات و الفاظ درست و شایسته به کودک بیاموزید.
۳- کودک را تشویق کنید تا سوالات مختلف خود را دربارهی جنسیت و اندامهای تناسلی ، از شما یا افراد قابل اطمینان خانواده بپرسد (سلحشور، ۱۳۸۴).
منابع:
امین زاده، (۱۳۸۹). دکتر مجتبی، مسائل جنسی کودکان (تعلیم و تربیت فرزندان)، تهران: نشر قطره، چاپ اول.
سلحشور، ماندانا. (۱۳۸۴). اهمیت تربیت جنسی کودکان و نوجوانان در خانواده. مجله پیوند. شماره ۳۱۷.
علی مردانی، ع. ( ۱۳۸۶ )؛ ازدواج سنت. نبوی، شمیم معرفت، شمار ه ی ۱.
آنچه باید در مورد کودک شش ساله خود بدانید:
چند سال اخیر مشغول تماشای رشد و پیشرفت فرزندتان بوده اید. وقتی کودک اولین دوره های آموزشی را می گذراند درکنارش بودید و به او کمک کردید، به طور حتم کودک هنوز در حال پیشرفت است و به همان اندازه که قبلا نیارمند کمک شما بود حالا نیز به کمک شما نیاز دارد، بنابراین شما چطور متوجه می شوید که از نظر پیشرفت رشدی در چه موقعیتی قرار گرفته و چگونه می توانید به او کمک کنید؟
شما می توانید درمقایسه مهارت های حرکتی کودکتان نسبت یه یک سال قبل تفاوت های واضحی ببینید. هماهنگی بین اعضاء بدنش بهبود زیادی یافته است. اکنون می تواند دوچرخه سواری کند، و توپ را بگیرد. حتی ممکن است استعدادهای جسمی خاصی داشته باشد. اعتماد در او رشد پیدا کرده واگر موفقیتی کسب کند احساس غرور می کند ولی همچنان مستعد خطر کردن است، پس ارزش دارد که با او در مورد مسائل ایمنی مثل برآورد خطر صحبت کنید.
ورزش کردن برای کودک اهمیت زیادی دارد چون او وقت زیادی را صرف یادگیری درحالت نشسته روی میز تحریر می کند. زمانیکه بخواهد حرکت های ظریفتری انجام بدهدچالاکی اش بیشتر خواهد بود؛ نقاشی هایش قابل تشخیص تر است، در کار کردن با قیچی و بند کفش بهتر از قبل عمل می کند و دیگر مثل گذشته برای انجام فعالیت ها، درگیر چالش نیست .
مهارت شناختی
اکنون کودک درک بیشتری از دنیای اطرافش دارد هرچند مسائل را به صورت سیاه و سفید ببیند؛ عدالت برای او مهم است. داشتن مهارت های ارتباطی بهتر، اورا قادر می کند تجربیاتش را بیان کند. او شوخی و معما را می فهمد. در خواندن روان تر از قبل است و از کتاب به عنوان یک تفریح لذت می برد. داستان نویسی و اشتراک انها با دیگران برایش جالب است. مهارت شمارش او بهتر شده و می تواند تا ۲۰۰ بشمارد و همچنین به صورت معکوس از ۲۰ تا ۱ بشمارد. مفاهیم وزن و ارتفاع برایش آشناست و توانایی شروع برای یادگرفتن مفهوم پول و زمان را دارد. وقتی علم و دانش کسب می کند، پذیرفتن مفاهیمی مثل سفر زمان را تعقیب می کند، پس خوب است به او اجازه دهید روی دستاوردهای اولیه اش که حاصل کنجکاوی ها بوده تمرکز کند، و به کمک مشاهدات و مهارت های ارتباطی خودش دنیای اطرافش را توصیف کند. اکنون بازی با اسباب بازی ها نسبت به کار با چیزهای واقعی برای او جذابیت کمتری دارد.
مهارت های احساسی
کودک دوست دارد به حساب آورده شود (دیده شود) و به دنبال تحسین شدن است. در این سن فشار از جانب همسالان اطراف کودک زیاد است و به صورت بالقوه جمع همسالانش از شما با نفوذ تر است. در برخورد و کشمکش با دیگران عملکرد بهتری دارد و با آنها همکاری می کند از این رو اکنون زمانی است که باید مراقب گروه هایی که در آن قرار می گیرد و دوستانی که انتخاب می کند باشید. اگر اکنون در را بطه با نحوه رفتار مناسب با او صحبت کنید از اندوه هایی که ممکن است بعد ها برایش پیش آید جلوگیری می کنید.
نسبت به قبل عاطفی تر است و می تواند درباره احساساتش صحبت کند. ممکن است در کنترل احساساتش دچار مشکل شود و شما گاهی با ناله و کج خلقی های کودک مواجه شوید. ممکن است بازی با هم جنسان برای کودک اولویت داشته باشد، در این صورت فرصت مناسبی است تا درباره تفاوت ها و کلیشه های جنسیتی با کودک صحبت کنید.
راه هایی وجود دارد که به شما امکان می دهید کودکتان را برای گذر از این سن یاری کنید. در رابطه با احترام به خود و دیگران، پاداش رفتار خوب، تشویق به تلاش کردن و بیان احساس با او گفتگو کنید که این کارها به کودک کمک می کند عزت نفس و خودباوری را در خود پرورش دهد. حدو مرز های واضح و دائمی برای او وضع کنید . صحبت در مورد چرایی و چگونگی رفتار اشتباه به کودک اجازه میدهد در برابر فشارهای منفی گروه همسالانش مقاومت کند. تشویق کودک به شرکت در فعالیت های گروهی موجب تقویت مهارت های اجتماعی می شود. ازنظر تحصیلی می توانید درانجام تکالیفش به او کمک کنید این کار به شما این شانس را میدهد که رابطه مادر فرزندی را قوی کنید.
دشوار است پدرو مادر بچه ای باشید که هنور اینقدر کم سن است که نیازمند حمایت شماست و از طرفی اینفدر بزرگ شده است که بخواهد مستقل باشد، به ویژه اینکه شش ساله ها ذاتا خود محور هستند. صبوری و وفق دادن خواسته هایتان با کودک به عنوان یک فرد شما را قادر می کند به فرزندتان کمک کنید مانند یک شخص شاد و متعادل رشد کند و مهارت هایی را یاد بگیرد که اورا برای بزرگسالی آماده می کند.
قبل از هر چیز لازم است که در مورد روش های تربیتی توضیحاتی ارائه گردد، که والدین بنا به امکانات، ارزش های نظام خانواده، محدودیت های اجتماعی و … می توانند از این روش ها به دلخواه برای تربیت فرزندان خود استفاده کنند، به طور خلاصه این روش ها را مورد بررسی قرار می دهیم.
آگاهی از چند روش تربیتی
آنچه باید در مورد کودک ۹ ساله خود بدانید
شما والدین کودکی ۹ ساله هستید و شاهد پیشرفت و ترقی فرزندتان از زمانی که یک نوزاد محتاج کمک بود تا حال که به وسیله ویژگی های شخصیتی خودش تبدیل به کودکی مستقل تر ازقبل شده است بوده اید، نگران نباشید او همچنان نیازمند کمک شماست تا به بزرگسالی شاد و سالم تبدیل شود.
مهارت های جسمی او تاجایی رشد کرده است که کنترل مناسبی روی بدن خود دارد و او را قادر به بازی و رقص می کند، او حالا می تواند روی استقامت، مهارت و سرعت خود تمرکز کند. او همچنان در حال رشد است و نیار به خواب به میزان ۱۰ ساعت در روز دارد. شاید دراین سن وارد دوره بلوغ شود بنابراین بهتراست در رابطه با تغییراتی که با آن روبه رو می شود بحث کنید. او با جسمش آشناتر میشود و ممکن است نیازمند کمک باشد تا عزت نفسش را پرورش دهد تا بداند چگونه با احساسی که به ظاهرش دارد، ارتباط برقرار کند. تحقیقات نشان داده است، در حدود ۹ سالگی اختلال غذاخوردن به وجود می آید. تشویق به داشتن سبک زندگی سالم، تصویر از خود مثبت، و نشان دادن اینکه شما بیشتربه جسم او بها می دهید، از این اختلال جلوگیری می کند. اگر تا به حال در مورد روابط جنسی با او صحبت نکرده اید اکنون این کار را انجام دهید. کتاب ها و سازمان هایی وجود دارند که شما را راهنمایی می کنند به روش صحیح این کا ر را انجام دهید.
ازنظر شناختی ، او می تواند منتقدانه فکر کندو نظرات و تفکراتش را به اشتراک بگذارد و نسبت به چگونگی کارکردن اشیاء مختلف کنجکاو است، بنابراین شما هنوز هم با حجم زیادی سوال از جانب او رو به رو می شوید.
او تمایل دارد در جریان تصمیم گیری های مهم مثل اینکه درتعطیلات به کجا برویم، قرار بگیرد و شاید از برنامه ریزی برای کارها لذت ببرد. او درحال درک پاداشی که با تاخیر داده میشود است و اکنون با سخت کار کردن در مدرسه برای رسیدن به جایگاهی که می خواهد داشته باشد درک وفهم بیشتری در خود ایجاد می کند. مهارت خواندن ونوشتن او تاجایی رشد کرده است که می تواند اطلاعاتی که روی آنها پژوهش کرده است در گزارش کتاب ها ومقالات و داستان ها ارائه دهد. وهمچنان از خواندن به عنوان سرگرمی لذت می برد. اگر او با خواندن و تحقیق کلنجار میرود، با او کار کنید، مثلا ارتباط دادن بین علاقه ها و کارهای تحقیقاتی او به رفع این مشکل کمک می کند.
تکالیف ریاضی او احتمالا شامل عمل ضرب و تقسیم ، کسر و هندسه می باشد و او میتواند اطلاعات را جمع آوری و سازماندهی کند و به صورت گزارشات و ارائه ها به اشتراک بگذارد. ممکن است متوجه استعداد او در جمع آوری اشیاء شده باشید که این ویژگی از جمع آوری سنگ ها و برگ هایی که چند سال قبل انجام می داد نشات می گیرد.
از نظر اجتماعی، او می تواند روابط پیچیده تر و قوی تری با گروه همسالانش داسته باشد و در هر زمان مشخص پیگیری کند چه کسی به او محبت می کند. طبیعی است که به سمت هم جنسانش گرایش داشته باشد و نباید او را از این کار منع کنید چون همچنان در حال پرورش برخی روابط سالم با هم جنسان خودش است. ممکن است دوستان و فعالیت های اجتماعی از چیزهایی که خانواده برای او درنظرگرفته مهم تر باشد. فشار همسالان تاثیر زیادی بر او دارد و داشتن عزت نفس به این علت که موجب پایبندی او به ارزش ها می شود در غلبه بر تاثیر های منفی گروه همسالان موثر است.
وجدان او در حال رشد است و او حس قوی عدالت طلبی دارد نه فقط یرای خودش یلکه برای همه. این احساسات ممکن است تبدیل به عمل شوند مثل تمایل به انجام کارهایی عملی برای کمک به کسانی که بدبخت هستند. در حالیکه او ظرفیت پذیرش شکست را دارد و به اشتباههاتش اعتراف می کند و مسئولیت آنها را می پذیرد، همچنان پذیرش اینکه اشتباه کرده برایش سخت است. وفتی به او مثال هایی ارائه دهید می تواند این موضوع را بیاموزد. ممکن است با انتقاد به راحتی خجالت زده و ناراحت شود، پس لازم است از برداشتی که او از حرف های شما می کند مطلع باشید، عینی بودن و تمرکز روی موضوع یا عمل وی، تا تمرکز روی خود او به عنوان یک فرد، می تواند کمک کننده باشد.
راه های زیادی برای حمایت از او وجود دارند. خلق او هرلحظه در حال تغییر است و اجاره دهید بداند او را دوست دارید، حتی اگر رفتارش را دوست نداشته باشید، ضمن این که وضع محدودیت های واضح و دائمی به او کمک می کند احساساتش را متعادل کند. با کارهایی مثل وظایف در خانه، صحبت در رابطه با خرج کردن و پس انداز عاقلانه و یا اجازه دادن به شرکت در برنامه ریزی برای خانواده او را تشویق کنید در باره نگرانی هایش صحبت کند، احساسش را بروز دهد و حس مسئولیت پذیری را درخود ارتقا دهد. این کارها به او اطمینان و مهارت هایی که نیاز دارد، می دهد. توجه به مباحث ایمنی که ممکن است اکنون تغییر کرده باشد، با ارزش است پس لازم است در رابطه با استفاده از اینترنت و تلفن همراه و تغییر چهره خطرهای عجیب با او صحبت کنبد.
فرزند شما در مسیر تبدیل شدن به یک جوان گام برمی دارد و نقش شما در الگو دادن به رفتار، راه و رسم اخلاقی و نظرات شخصی اش اساسی است و به رشد او به عنوان بزرگسالی شاد وسلامت کمک می کند.
مدرسه ها تعطیل شده اند، اما کودک شما همچنان به مهارت های کارکرد های اجرایی خود نیازمند است.
برای کودکان دچار اختلالات کارکردهای اجرایی، تابستان می تواند به نظر زمانی برای استراحت برسد. اما تعطیل شدن مدرسه به معنی پایان نیاز کودک به این مهارت های کلیدی نیست.
مرکز رشد کودک دانشگاه هاروارد مهارت های کارکردهای اجرایی را به عنوان مهارت هایی تعریف می کند که به ما کمک می کنند تا بتوانیم “به صورت همزمان بر روی چند جریان فکری متفاوت متمرکز شویم، بر خطاها نظارت کنیم، بر اساس اطلاعات موجود تصمیم بگیریم، مرور برنامه ها در صورت نیاز، و بر اثر احساس ناکامی شتاب زده تصمیم نگیریم.”
حال تصور کنید کودک۱۰ساله ی شما، می خواهد بیرون از خانه با دوستان خود وسطی بازی کند یا با استفاده از یک دستور العمل می خواهد با استفاده از آجر های لگو ساختمانی بزرگ بسازد. هر دوی این بازی ها به نظر تفریحی ایده آل برای گذراندن یک عصر تابستان می رسند. آنها برای جلوگیری از برخورد با توپ و به اصطلاح سوخت شدن در بازی و یا تمام کردن کار ساختمان لگویی، می باید بتوانند تمامی مهارتهای اجرایی اشاره شده در بالا را به خوبی بکار گیرند و از این جهت تابستان زمان بسیار خوبی برای تمرین این مهارتها است و برای موفقیت آنها در سال تحصیلی بسیار اهمیت دارند.
تشویق کودک به تمرین این مهارت ها، که می توانند گاهی، و شاید همیشه، موجب احساس ناکامی او شوند، خود نقطه ی آغاز بسیار خوبی برای کار کردن برروی افزایش توان مقاومت در مقابل احساس ناکامی است. یادگرفتن مهارت کنار آمدن با میزان کم و یا متوسط ناکامی از جمله دشوارترین تمرین مهارت هایی است که در جلسه های مشاوره برای درمان جویان انجام داده می شود. این مهارت نیز درست مانند هر مهارت دیگری، نیاز به تمرین پیوسته دارد. و باید به صورت مرحله به مرحله، با سطح بندی میزان ناکامی فرا گرفته شود. باید کودک خود را برای تلاش و پیگیری تمرینات تشویق کنیم. همچنین می توانیم از آموزه های معلم بزرگ ویگوتسکی با هدف ترغیب کودکان برای تمرین مهارت های مربوط به محدوده رشد آنها استفاده کنیم. این بدان معناست که نباید آنها را بیش از حد تحت فشار قرار دهیم و یا به عبارت دیگر آنها را در ناکامی غرق کنیم. اما با اینحال نباید چالش ها آنقدر ساده باشند که هر بار به راحتی در آنها موفق شوند، و حتی احتمالا این موفقیت ها لذتی نیز برای کودک نخواهند داشت. و بعلاوه یادگیری نیز اتفاق نخواهد افتاد، زیرا از قبل دقیقا می دانستند چگونه این تمرین را به پایان برسانند.
برای یک کودک با مشکلات کارکردهای اجرایی که به سادگی دچار احساس ناکامی می شود، از تمریناتی استفاده کنید که به آنها علاقه نشان می دهند، اما یک درجه دشوارتر از آنکه بتوانند براحتی آن را انجام دهند. برای این منظور فعالیت های بدور از صفحه نمایش را پیشنهاد می کنیم. برای مثال اگر به موشک آبی علاقه دارند، آنها را تشویق کنید تا موشکی بزرگتر بسازند. تمرین ها نیاید آنقدر سخت باشند که کودک نداند از کجا شروع کند و نباید آنقدر آسان باشند که از همان آغاز بداند چگونه انجام دهند. اجازه دهید مراحل مختلف تمرین را خود انجام دهند. از تمجید نتایج آنها خود داری کنید، و بجای آن می توانید بگویید “به نظر سخت میاد”، یا “خیلی خوب داری تلاش می کنی” و یا “دیگه داری تمومش می کنی” یا اگر چاره ای ندارید می توانید بگویید “بهت افتخار می کنم که داری به تلاش ادامه می دی”، سعی کنید به مرور از تعریف وتمجید کم کنید.
برنامه ی کودک شما برای تابستان امسال چیست؟ آخرین باری که خیلی احساس ناکامی چه زمانی بود؟ آیا زیاد اتفاق می افتد؟ نقش خود را در این موقعیت ها چگونه می بینید؟