لکنت زبان در کودکان

یکی از مسائل و مشکلات خاص دوران کودکی اختلالات و  ناروانی­های گفتاری است که از جمله شایع­ترین آنها می­توان از لکنت زبان نام برد. بر طبق چهارمین راهنمای تشخیصی و آماری بیماری­های روانی، لکنت زبان نوعی آشفتگی و اختلال در روانی گفتار است که به صورت تکرار صداها، کشش صداها، قطع­روانی کلام، تکرار کلمات، مکث بین واژه­ها، ناموزونی تکلم و جایگزین کردن واژه ها به منظور جلوگیری از کشش صداها در بین کودکان و نوجوانان مشاهده می­شود.

اغلب کودکانی که دچار لکنت زبان هستند، می­دانند که چه می­خواهند بگویند و شاید بارها نیز آن را تمرین وتکرار کرده­اند. ولی به­ راحتی و در شرایطی خاص قادر به بیان آن نمی­باشند. آنان برای این­که بتوانند فشار حاصله از وقفه­های غیرارادی کلام­شان را کاهش دهند، دچار پریشانی و آَشفتگی می­شوند و سعی دارند با  تلاش و کلنجار بسیار حرف خودشان را بزنند.

همانطور که هیچ دوکودکی کاملاً شبیه به هم نمی­باشند، لکنت نیز در همۀ کودکان به یک شکل نمی­باشد. درگروهی از کودکان لکنت همراه با اضطراب، فشارهای عصبی، تیک­های جسمانی، تغییر حالات چهره و حتی گریۀ کودک است و در گروهی دیگر، لکنت موجب ناتوانایی های شدید ارتباطی درآنان می­شود. لکنت در بین­کودکان خردسال، ناپایدار وگذراست و می­تواند از یک روز به روز دیگر و از یک موقعیت تا موقعیت دیگر تغییر کند.

برای مثال، کودکی ممکن است به صورت تدریجی دچار لکنت شود و این اختلال در او ماندگار شود، در حالی­که ممکن است درکودکی دیگر، کاملاً ناگهانی و به یک ­باره شروع شود و حتی به یک باره نیز از بین برود.علت این تغییرات می­تواند با حالات روحی – روانی، خستگی، نگرانی و شتاب او برای توضیح دادن مطلب در ارتباط باشد.

آن­چه که در این خصوص حائز اهمیت می­باشد آن است که، اگر کودک تازه شروع به لکنت کرده است و پس از مدتی بهبود نیافته است، ممکن است ناروانی درگفتار او موجب تنش، اضطراب و ناکامی او در مراحل مختلف زندگیش شود که بهتر است در همان اوان کودکی به دنبال کمک متخصصین بود.

در اغلب موارد لکنت­ها و ناروانی­های­ گفتارکه ثابت­و پایدار می­شوند، ممکن است با افزایش سن بهبود نیابند و مسائل و مشکلات فراوانی برای کودک به وجود آورند.

میزان شیوع لکنت زبان

میزان شیوع لکنت زبان در بین کودکان تقریباً ۵ درصد است و معمولاً تا سنین جوانی، ۸۰-۵۰ درصد این افراد با رسیدگی و درمان­به موقع بهبود پیدا می­کنند. هم­چنین لکنت زبان در بین پسرها ۵-۴ برابر دخترهاست و سیر بیماری نیز در بین پسرها طولانی­تر است.

به­ طورکلی، اغلب مشکلات­گفتاری در سنین ۵-۲ سالگی (یعنی زمانی که کودکان در حال فراگیری مهارتهای کلامی گوناگون، استفاده از لغات جدید، به­کارگیری جملات طولانی­تر، صحبت در میان جمع و بیان نظرات و افکارشان هستند) و ۷-۵ سالگی (یعنی زمان آغاز مدرسه، برانگیختگی برای یادگیری و کنجکاوی، هیجان ناشی از کلاس و درس، کسب مهارتهای اجتماعی و ورود به اجتماع بزرگ­تر هستند) ،آغاز می­شود.

مشخصات بالینی لکنت زبان

اغلب کودکان در ۱۵-۱۲ ماهگی شروع به صحبت­کردن می­کنند­و در ۲۴-۱۸ ماهگی با ساختارهای دستوری صحبت می­کنند. کودکانی که لکنت دارند، میانگین زمان گفتارشان پایین است و تکلم را دیرتر آغاز می­کنند. این­گونه کودکان الزاماً درسایر مهارتهای رشدی خود کند نیستند. پژوهشگران طی تحقیقی دریافتند کودکان مبتلا به لکنت از تعداد بیشتری ازگفته­های تک واژگانی استفاده می­کردند.

* ساختارهای سادۀ دستوری رابه کار می­بردند

* اشتباهات دستوری بیشتری داشتند.

* اشتباهات بیشتری در تولید اصوات داشتند.

* در مقایسه با کودکان سالم ۲ ماه تأخیر رشد کلامی داشتند.

تشخیص لکنت زبان در مراحل اولیه بسیار مشکل است؛ زیرا اغلب کودکان خردسال بدون اینکه هیچ مشکل و یا زمینه­ای برای گسیختگی های گفتاری داشته باشند. علائمی از لکنت زبان دارند. گروهی از آنها چندان به این مشکل خود اهمیت نمی­دهند واگر چند بار هم نتوانند کلمه­ای را به درستی بیان کنند. هیچ ناراحت نمی­شوند. درحالی­که گروهی دیگر، کمترین گرفتگی زبان تأثیری عمیق بر رفتارهای اجتماعی آنان می­گذارد و سخت تلاش می­کنند تا لغات و واژگان را به درستی بیان کنند. در نهایت نیز از این­که نمی­توانند آن­طور که می­خواهند صحبت­کنند، دچار نا­امیدی و ناکامی می­شوند. شدت لکنت زبان درکودکان می­تواند از حادترین تا کمترین حالات متغیر باشد. متخصصان گفتاردرمانی برای تشخیص و شناسایی کودکانی که دچار لکنت زبان هستند، به علائم  زیر توجه می­کنند؛

* تکرار صداها و هجاها (مثل، من من ، من من ،او او او )

* کشش یا امتداد دادن صداها (مثل تکرار صدایی مممم ماما، تکرار ه یجایی مامامامان)

* در میان اندازی

* مکث درون واژه­ ها

* انسداد قابل شنیدن و ناملفوظ (مکث­های پر و خالی)

* جایگزین کردن برخی لغات به­منظور عدم گفتن کلمات مشکل

* تکرار واژه­ های تک هجایی

* انجام حرکات اضافی مثل، چشمک زدن، تیک، لرزش فک­ها و لب و دهان

* بیان واژه­های مشکل که با تنش فیزیکی ادا می­شوند.

تمام موارد فوق علائم لکنت زبان هستند و چنان­چه والدین، مربیان و نزدیکان تصور می­کنند کودکی با این خصوصیات صحبت می­کند،بهتر است با اتخاذ روش­های مناسبی درصدد بهبود او برآیند و اجازه ندهند لکنت در او سال­هاطول بکشد؛ زیرا گفتن این جمله که خودش خوب خواهد شد مشکلی از کودک حل نمی­کند.

برای درمان لکنت زبان کودکان روشهای بی­شماری وجود دارد که هر یک بر دیدگاهی خاص تدوین شده­ اند، از جمله روش­های روانکاوی، گروه درمانی، خود درمانی، دارو درمانی، شناخت درمانی و …

در برخی موارد، درمان لکنت زبان نیاز به جلسات متعددی دارد که لازمۀ آن ایجاد ارتباط مناسب و موثر با کودک و والدینش است. به­ طورکلی هرچه کودک از نظر سنی بزرگتر باشد، برنامۀ درمانی طولانی­ تری نیاز دارد. هدف درمانگر برای بهبودی کودکان خردسال مبتلا به لکنت آن است که مانع از پیشرفت مشکل او شود و درهمان ابتدا آن را درمان کند. هرچه درمان دیرتر آغاز شود و کودک بزرگ­تر باشد، احتمال بهبودی کامل کمتر می­شود. در ادامه مقالات این سایت به بحث درمان لکنت زبان بیشتر خواهیم پرداخت.