کودکان ترسو و نسخه های درمانی آن

س: پسر ۸ ساله ام خیلی ترسو و کم حوصله است از این وضعیت ناراحتم لطفاً برای حل مشکل پسرم مرا راهنمایی کنید.

ترس، واکنشی غریزی و هیجانی است و زمانی ایجاد می شود که فرداحساس نا امنی کند این واکنش کاملا" طبیعی است و از ابتدای تولد در کودک مشاهده می شود. ترس از صدای بلند، از افراد بیگانه، از تاریکی، از تنهایی و همچنین ترس از حیوانات یا موجودات خیالی معمولا در کودکان دیده می شود. این گونه ترس ها در برخی سنین تشدید می شود؛ برای مثال ترس از موجودات خیالی در 8-7 سالگی به اوج خود می رسد.

پیشنهادهای رفتاری برای بچه های ترسو
در ادامه راهکارهایی برای برخورد مناسب با ترس کودکان ارائه می شود:
۱ - برای فرزند خود الگوی مناسبی باشید:
کودکان آنچه را که می بینند و می شنوند در ذهن و حافظه خود ضبط و ثبت می کنند و در موقعیت مشابه به عنوان الگو از آن استفاده می کنند. به همین دلیل اگر خودتان از چیزی ترسیدید، سعی کنید خود را کنترل کنید. توجه داشته باشید او از رفتار شما الگو برداری می کند.

۲ - در باره ترس کودک صحبت کنید:
اجازه دهید کودک درباره ترس هایش با شما صحبت کند برای مثال اگر کودک شما از موجودات خیالی می ترسد از او بخواهید علت ترس خود را توضیح دهد ،به او اطمینان دهید چیزی برای ترسیدن وجود ندارد. هرگز کودک را به خاطر ترسش مسخره نکنید .

۳ - کودک را گام به گام با ترسش روبه رو کنید:
هیچ گاه کودک را به یکباره با چیزی که از آن می ترسد روبه رو نکنید. مثلا اگر کودک از تاریکی می ترسد او را در اتاق تاریک قرار ندهید زیرا این کار باعث تشدید ترس وی می شود. برای این منظور کودک را کم‌کم با موقعیتی که از آن می ترسد روبه رو کنید؛ مثلا همراه با او وارد اتاقی شوید که چراغ های آن روشن است در اتاق با یکدیگر راه بروید و به اشیای پیرامون خود نگاه کنید . کم کم نور اتاق را کم کنید و در نهایت با کمک چراغ قوه یا شمع روشن ، این کار را انجام دهید. سایه های شبح مانندی را که کودک از آن می ترسد انتخاب کنید بعد آن را با کمک نور چراغ قوه و یا شمع ،روشن کنید تا کودک ببیند آن چه که از آن می ترسد واقعا چیست.

۴ - فیلم و یا کتاب های ترسناک را در دسترس فرزندتان قرار ندهید:
دقت کنید دیدن فیلم یا کارتون های ترسناک باعث افزایش ترس و نگرانی فرزندتان می شود. کودکان معمولا در هنگام تنهایی و ترس آنچه را که در فیلم یا کتاب دیده یا شنیده اند به یاد می آورند و بیشتر از آن موقعیت می ترسند.

۵ - کودکتان را تشویق کنید:
هرزمان فرزندتان رفتاری شجاعانه،ولو کوچک، انجام داد او را تشویق کنید. زمانی که بر ترسش غلبه کرد از او تعریف و تمجید کنید و به او بگویید که به او افتخار می کنید و برای او جایزه بگیرید. اگر با به کاربردن این روش ها ترس کودک شما کاهش نیافت حتما او را به نزد روانشناس کودک ببرید.

با کودک بی حوصله چه کنیم؟
در رابطه با کم حوصله بودن فرزندتان نیز هرگز سعی نکنید او را همیشه سرگرم کنید. فرزند شما باید یاد بگیرد به تنهایی بازی کند و سرگرم باشد. البته از او بپرسید وقتی حوصله اش کم می شود دوست دارد چه کارهایی انجام بدهد، فهرستی از این کارها را تهیه کنید تا هر گاه احساس کرد کم حوصله است به این فهرست مراجعه کند .
کودک را به آموزش مهارت های جدید تشویق کنید. آموزش هایی همچون فعالیت های ورزشی ، یادگیری بازی ها و سرگرمی های جدید. در برنامه های روزانه فرزندتان فعالیت هایی را که باعث شادی و نشاط او می شود در نظر بگیرید برای مثال اگر کودک شما به شیرینی و یا غذای خاصی علاقه دارد از او در پختن آن کمک بگیرید. تعداد ساعات تماشای تلویزیون و بازی های رایانه ای را کاهش دهید زیرا این فعالیت ها خلاقیت کودک شما را کاهش می دهد و نمی تواند در موقعیت های دیگر خود را سرگرم کند.

وسواس کودک در مورد دسته بندی کردن اشیاء

خانم توئیت: کودک نو پای من مبتلا به وسواس دسته بندی اشیاء شده است. او به طور مداوم اسباب بازی ها و اشیاء دیگر را دسته بندی می کند، آنها را بطور مرتب در یک خط می چیند، و یا آنها را به ترتیب رنگ، دسته بندی می کند. آیا ممکن است که او دچار اختلال وسواس شده باشد؟



پنه لوپه لیچ روانشناس کودک :
اگر چه رفتارهای دسته بندی کردن، گروه بندی کردن، و مرتب سازی کودک ممکن است بعنوان یک کار عجیب، شما را شوکه کند، اما این عمل برای یک کودک در این سن و سال کاملا طبیعی است. در واقع، توجه به شباهت ها و تفاوت های بین اشیاء و یادگیری مقایسه گروه ها، یکی از مهم ترین وظایف “شناختی” یک کودک نو پا است. فرض بر اینکه، به ردیف کردن دائم انگشتان، مرتب سازی، و گروه بندی فعالیت ها، ممکن است بعنوان حرکات غیر ارادی اندامها به نظر برسند، اما به یاد داشته باشید که او این کار را برای اولین بار قبل از انجام دادن با مغز، باید با دست انجام دهد. اگر کودک خود را به جای اضطراب، با لذت از نزدیک تماشا کنید، ممکن است متوجه شوید که او اسباب بازی های نرم را از عروسک هایش جدا می کند، آنها را در ردیف های منظم قرار می دهد، و شاید حتی آنها را به زیر شاخه های کوچکتر تقسیم کند ( برای مثال عروسک های به شکل نوزاد در یک ردیف، و باربی ها را در ردیف دیگر).

اگر خوش شانس باشید، حتی ممکن است شاهد مسائل فکری او در سطح بالاتری باشید، از جمله اینکه آیا سیب باید با توپ در یک دسته بندی قرار بگیرند (چون هر دو گرد هستند) و یا با خوراکی ها باشد (چون هر دو خوردنی هستند). از سوی دیگر، اختلال وسواس (OCD)، به جای قدرت دادن، ناتوان کننده است.

یک کودک مبتلا به OCD در تنگنا به جای استفاده از دسته بندی کردن برای به دست آوردن یک درک درست از دنیای خود، از این وسواس برای نگه داشتن این دنیا و اضطراب شدید و ترسی که از آن ناشی می شود استفاده می کند. ممکن است ساعت ها در حمام بماند و دست های خود را بشوید تا حدی که خسته شود، به عنوان مثال، تا زمانی که یک سری از آداب و رسوم پیچیده را بجا نیاورد قادر به ترک خانه نباشد. این وسواسها منجر به اثرات متقابل اجتماعی، اختلال در فعالیت های طبیعی می شود، و اغلب با مشکلات خواب، افسردگی، و عادات غذا خوردن نامنظم همراه است.
همچنین مطمئن باشید که OCD در کودکان نو پا بسیار نادر است. رفتار فرزند شما ابراز کردن است، OCD نیست بلکه نشانه یک پیش شناختی طبیعی و کاملا سالم است.

چگونگی مواجهه با افت تحصیلی فرزندمان

یک روانشناس با اشاره به نحوه محاسبه افت تحصیلی در دانش‌آموزان، کم شدن نمره در یک یا دو درس را افت تحصیلی ندانست و از والدین خواست در مواجهه با این پدیده شرایط عاطفی و ذهنی فرزند و جو حاکم در منزل را بررسی کنند.

مهرداد کاظم‌زاده عطوفی، اظهار داشت:‌ افت تحصیلی با اینکه دانش‌آموز نمره‌اش کم شود، متفاوت است.

وی افزود: کم شدن نمره در یک یا دو درس افت تحصیلی محسوب نمی شود و برای افت تحصیلی باید میانگین نمرات دانش‌آموز در دو ترم متوالی دچار افت معنادار باشد، یعنی معدل پایان ترم 2.5 تا 3.5 نمره کاهش داشته باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت: اگر دانش‌آموزی معدل نمراتش یک نمره کاهش پیدا کند، دچار افت تحصیلی نشده است.
وی ادامه داد: یادمان باشد که کاهش نمره دلیل دارد و صرفاً کم‌کاری دانش‌آموز نیست.
وی افزود: والدین در این هنگام باید شرایط خواب، تغذیه و جو حاکم بر خانه را بررسی کنند و ببینند که آیا به لحاظ عاطفی، احساسی و ذهنی برای فرزندشان اتفاقی افتاده است یا خیر.
وی ادامه داد: در مواجهه با افت تحصیلی و کم شدن نمره اولین کاری که باید انجام دهیم این است که مسئله را با فرزندمان مطرح کنیم و از به کار بردن سؤالاتی که جنبه بازخواستی دارد، بپرهیزیم. به جای اینکه بپرسیم «چرا نمره‌ات کم شده است؟»، باید بپرسیم «چه اتفاقی افتاده که دچار افت تحصیلی شده‌ای؟»
وی افزود: باید از خود فرزند بخواهیم تا راهکار ارائه دهد و از او بپرسیم که در صورت تداوم این روند چه اتفاقی در پیش خواهد بود. این مسئله می‌تواند به فرزند اعتماد به نفس دهد و رویکرد او را حل مسئله کند. دانش‌آموز به دنبال آن یاد می‌کند که اگر با افت نمره مواجه شد، به دنبال دلایلش باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران اظهار داشت:‌ تنبیه کلامی و رفتاری موجب افت بیشتر کودک در امر تحصیل می‌شود. همچنین در او ایجاد اضطراب می‌کند و اگر نمره بالایی بگیرد، به دلیل ترس از والدین است که معمولاً این اتفاق نمی‌افتد و تنبیه کلامی و رفتاری عملکرد منفی‌تری همراه دارد.
وی درباره طرح مسئله با اولیای مدرسه خاطرنشان کرد: پیشنهاد ما این است که اول با فرزندمان به نتیجه برسیم و در صورت نیاز موضوع را با اولیاء مدرسه مطرح کنیم، زیرا برخورد اولیای مدرسه معمولاً مسئله‌مدارانه نیست و ممکن است به عنوان شکایت مطرح شود که موجب اعتماد به نفس پایین دانش‌آموز می‌شود.

اختلال روانی و کابوس کودکان با تماشای فیلم های ترسناک

یک روانپزشک با هشدار درباره تماشای فیلم‌های ترسناک در افراد به ویژه کودکان، تماشای این تصاویر را موجب بروز «اختلال استرس پس از سانحه» عنوان کرد که شدت آن در کودکان بیشتر از بزرگسالان است.


عباسعلی ناصحی، در پاسخ به پرسش یکی از شهروندان درباره علت کابوس شبانه کودکان اظهار داشت:‌هر حادثه استرس‌آور همراه با فشار روانی برای فرد است.

وی افزود: ممکن است این استرس برای فرد اتفاق بیفتد و خودش در آن حادثه باشد یا آن را تماشا کند یا حتی به صورت شنیدن خبر حادثه باشد.

وی ادامه داد: گرفتار شدن در آتش، تماشای آنچه به صورت واقعی چه از طریق فیلم و شنیدن خبر وقوع آتش سوزی یا زلزله رخ می‌دهد، می‌تواند فرد را دچار استرس و فشار روانی کند.

ناصحی گفت: اگر حادثه شدید باشد و فرد مستعد ابتلا به اضطراب باشد، دچار «اختلال استرس پس از سانحه» یا PTSD می‌شود.
وی افزود: فرد مبتلا علائم متعددی از خود نشان می‌دهد که مهمترین آن ترس و اضطراب است.
این روانپزشک اظهار داشت: علائم جسمی «اختلال استرس پس از سانحه» با تپش قلب، سردرد، سرگیجه، گُر گرفتگی و تکرر ادرار همراه است؛ همچنین علائم روانی این اختلال احساس اضطراب، نگرانی و پریشانی است.
این متخصص بهداشت روان گفت: فرد مبتلا احساس می‌کند که آن حادثه قرار است دوباره رخ دهد و هر از چندگاهی این احساس در او به وجود می‌آید.
وی ادامه داد: این احساس تجربه یا وقوع مجدد در شب به صورت کابوس و خواب‌های وحشتناک خود را نشان می‌دهد.
وی افزود: اگر کسی در طول روز فیلم‌های وحشتناک ببیند، شب‌ها با علائم کابوس و مشاهده آن اتفاق مواجه می‌شود که ممکن است از خواب بپرد و دچار تپش قلب و بی‌خوابی شود.
وی ادامه داد: این اختلال در بزرگسالان محسوس است و می‌توانند آن را بیان کنند، اما بچه‌ها نمی‌توانند بین حادثه و بی‌خوابی ارتباط برقرار کرده و تنها گریه می‌کنند و فریاد می‌زنند. بنابراین می‌توان گفت فیلم‌های ترسناک موجب «اختلال استرس پس از سانحه» می‌شوند.
وی خاطرنشان کرد: فیلم‌هایی که آتش‌سوزی و قتل را نشان می‌دهند، علاوه بر «اختلال استرس پس از سانحه» با کابوس‌های شبانه و بی‌خوابی همراه هستند.

نقش کارتون ها در رفتار کودکان

کمتر پدر و مادری را دیده ام که این روزها حواسش به خوراک روحی فرزندانش باشد! اکثر والدین آنقدر دغدغه های گوناگون را برای خود پر رنگ کرده اند که توجه به نیازهای فکری و روحی فرزندان خود را به دست فراموشی یا غفلت سپرده اند.



جلوی یک مغازه سی دی فروشی بودم که پسر بچه ای پای کوبان و گریه کنان از مادرش درخواست می کرد تا سی دی لاک پشت های نینجا را برایش بخرد! مادر هم با دلسوزی داشت راضی به خرید می شد اما مدام با خود می گفت: این همه سی دی لاک پشت های نینجا داری که! و سر انجام به درون مغازه رفت و سی دی را برای فرزندش خرید!

تهیه مایحجتاج و لوازم فرزندان یکی از وظایف پدر و مادر است اما آیا نظارت بر تهیه اینگونه وسایل، نقشِ مهمتر والدین نیست؟

دلایل عمده ترس از تاریکی
بازی های خشن و کارتون های تخیلی بسیاری را دیده ام که با زیر نویس یا دوبله فارسی در سی دی فروشی ها بدون هیچ گونه نظارتی توزیع می شود. شاید حسن ظاهری این سی دی ها قیمت های مناسب آنها باشد اما مضراتشان در روحیه فرزندان ما تا حدی لانه می کند که ده ها برابر هزینه آن سی دی را باید صرف درمان مشکل به وجود آمده کنیم. اکثر خانواده ها را دیده ام که فرزندانشان از تاریکی می ترسند یا شب ها به تنهایی نمی خوابند و والدین باید تا زمان به خواب رفتن او کنارش باشند. این ها را می توان به جرات از تاثیرات مخرب سی دی های خشن و داستان های تخیلی و سراسر تیره ای دانست که در اکثر سی دی های کارتون به وضوح مشاهده می شود.

لازم به تذکر است که کارتون وسیله ای برای آرام کردن و یک جا نشاندن بچه ها نیست! کارتون باید ابزاری باشد که به وسیله آن هوش و منطق کودک شکوفا شود و بتواند به کمک دیدن اینگونه برنامه ها قدرت تحلیل پیدا کند و با استعاره ای از موضوع کارتون معضلات زندگی خود را مدیریت کند. متاسفانه والدین اکثرا کارتون را به مثابه یک صدا خفه کن در برابر کودک به کار برده و پس از نشاندن فرزندشان در مقابل سی دی، با خیال راحت به سراغ انجام فعالیت های روزمره خود می روند. صد البته آنچه که در این میان ضربه خواهد خورد روح کودک است.

والدین باید هنگام تماشای سی دی فرزندانشان نقش تعاملی داشته باشند و در کنار او بنشینند و نکات بد برنامه را برای او متذکر بشوند و نقاط قوت کارتون را برایش پر رنگ بیان کنند تا بدین وسیله کودک بتواند تحلیل درستی از یک برنامه کارتونی به دست آورد و در پی آن بتواند خودش نکات خوب برنامه های کودک را استنباط و نکات منفی را واکاوی نماید.

عدم نظارت بر برنامه های کودک و سی دی هایی که فرزندانمان بیشتر اوقاتشان را مشغول دیدن آنها هستند ممکن است مشکلات روحی بسیاری را در آنها تقویت کند و چه بسا معضلاتی از قبیل ترس از تنهایی و ترس از تاریکی تا همیشه در روحیه کودکمان باقی بماند. در این صورت چه کسی غیر از پدر و مادر مقصر است؟

کارتون های خارج از ظرفیت دلیلی برای بروز خشونت
آنچه که پسر بچه ها را به یکباره مانوس خود می کند انواع بازی ها و نرم افزار های خشن و جنجالی است. نرم افزارهای بازی های جنگی یا کارتون هایی که انواع و اقسام صلاح ها ی جنگی در آنها به کار می رود.

با توجه به رواج اینگونه سی دی ها و بازی ها و کارتون های خشن در بازار و جذب اکثر پسر بچه ها به اینطور برنامه ها، به نظر می رسد که لازم است والدین با حوصله بیشتری وقتشان را در کنار فرزندانشان سپری کنند.

بچه ها در تنهایی خود مشغول تماشای سی دی شده و پس از مدتی تمام خشونت درون فیلم را در ضمیر ناخودآگاه خود ثبت می نمایند. بعد از چند روز متوجه رفتارهایی از آنها می شویم که بر پایه خشونت بوده و تعجب ما را بر می انگیزد! چرا که، بچه ها به سرعت می آموزند.

قطعا شما هم پسر بچه هایی را دیده اید که در مواقع تنهایی شان یا صدای تفنگ در می آورند و یا در بازی هایشان معمولا سعی دارند که رئیس بوده و وسایل بازی خشونت آمیز تر در دست آنها باشد.

این کودکان تحت تاثیر خشونت های دیداری در کارتون ها قرار گرفته اند و این روند اصلاح نمی شود مگر با بیدار کردن قوه تحلیل گری آنها از سوی والدین.

آنچه که این پدیده را بغرنج تر می کند قرار دادن سی دی های مربوط به گروه های سنی بالاتر در دسترس کودکانی با گروه سنی پایین تر است! کودک در سن و سال کودکی خود تاثیر پذیرنده بسیار خوبی است و بدون واکاوی خوب یا بد بودن، صرفا به ثبت و ضبط تصاویر دیده شده در ذهنش اقدام می کند. از این روست که کودکان در سنین پایین تر پس از تماشای برنامه های کارتونی گروه های بالاتر، دارای روحیه ناسازگاری و خشونت بیشتری می شوند!

حیوان های کارتونی در زندگی روزمره
همه می دانیم که کارتون های بومی سازی شده با فرهنگ ایرانی – اسلامی بسیار کم و به سختی در دسترس می باشند. اما برعکس کارتون های وارداتی از سایر کشورها حتی در صدا و سیمای ما نیز به وفور یافت می شود!

در این میان کارتون های بسیاری را دیده ام که شخصیت های اصلی آنها حیوانات هستند. حیواناتی که حرف می زنند و غذا می خورند و فرزندان ما با آنها انس بسیاری می گیرند بدون اینکه در نظر داشته باشند ممکن است این حیوانات در خارج از کارتون خطرناک باشند! مثلا کودک، ببری را در کارتون می بیند که با گرگ سخن می گوید و با هم دوست هستند اما کودک این آگاهی را ندارد که ببر و گرگ در دنیای واقعی حیوانات درنده و خطرناکی هستند! واضح است که بیان این نکات ظریف در ضمن تماشای کارتون یکی از مهمترین وظایف پدر و مادر است.

یا کودکان بسیاری را دیده ام که به دلیل اینکه شبیه محبوبترین شخصیتی که در یک کارتون دیده اند، باشند سعی می کنند مثل او رفتار کنند یا حتی غذا بخورند.

به عنوان مثال نقش اصلی کارتونی یک سگ کوچک و مهربان است و کودک پس از دیدن این کارتون در اکثر مواقع در مقابل سوال های والدین با کلمات «هاپ هاپ» جواب آنها را می دهد!

این نوع گرته برداری از شخصیت های مورد علاقه کارتونی برای همه کودکان و در همه سنین ودر برابر هر نوع کارتونی وجود دارد و آنچه که باعث می شود کودک درک صحیحی از فضای کارتون بدست آورد و بداند که این حیوانات در قالب کارتون می توانند سخن بگویند و با هم باشند و در خارج از کارتون او انسان است و دنیای کارتون یک جور سرگرمی است ولاغیر، وظیفه والدین است.

کارتون با طعم خانواده
آنچه که مسلم است جدایی ناپذیری اوقات فراغت کودکان با تماشای کارتون است. اما می توان تا حدی با برنامه ریزی صحیح برای وقت بیکاری فرزندمان او را کمتر معتاد به تماشای این نوع برنامه ها کنیم. درست کردن کاردستی و رفتن به پارک و انواع بازی های فکری همه و همه گزینه هایی هستند که به ما کمک می کنند که تماشای کارتون را به اولویت های عقب تری برانیم!

اما در نهایت برای همان وقت هایی که ناچاریم راضی شویم که فرزندمان به تماشای کارتون بنشیند بهتر است؛ خودمان هم حواسمان به او باشد و نکات خوب و بد کارتون را به او گوشزد کنیم. به کودک طوری نشان دهید که شما هم تمایل به تماشای کارتون مورد علاقه او دارید و به این نحو شما هم در ذهن او به مثابه مخاطبی برای آن کارتون در خواهید آمد، آن وقت کودک حرف شنوی بیشتری در مورد تحلیل مفاهیم کارتون از شما خواهد داشت.

اما اگر شما تمایلی به تماشای کارتون مورد علاقه فرزندتان نشان ندهید و با او هر از گاهی همراه نشوید او شما را از خود جدا دانسته و به دلیل کشش و علاقه اش به شخصیت های کارتونی، قدرت حرف شنوی اش نسبت به شما پایین تر آمده و حواسش معطوف به یادگیری غیر مستقیم از شخصیت های کارتونی خواهد شد.

از این رو، لازم است تا والدین قدری با کودکان خود همراهی کنند تا فرزندان بتوانند آنها را نیز مخاطبین برنامه های مورد علاقه خود قرار داده و حرف های آنها را بپذیرند.