تاثیر ورزش برکاهش افسردگی سالمندان اصفهان (پژوهش)

چکیده :

موضوع این تحقیق بررسی تاثیر ورزش برکاهش افسردگی سالمندان در شهرستان اصفهان می‎باشد. از نظر موضوع روش ما در این تحقیق از نوع توصیفی نیمه تجربی می‎باشد . که جامعه آماری کلیه سالمندانی هستند که در سرای سالمندان صادقیه اصفهان می‎باشد , زندگی می‎کنند هستند. در این پژوهش نمونه60 نفراز میان سالمندانی می‎باشند که آزمون به صورت پیش آزمون و پس آزمون بوده است.
که به صورت انتخابی (در دسترس) در این سرای سالمندان برگزیده شده‎اند.ابزار تحقیق در این پژوهش تست بک می‎باشد که استاندارشده است و دارای 21 سوالی می‎باشد و سوالهای هرماده جلوه‎ای ازافسردگی را نشان می‎‎‎دهد. دراین تست جنبه های مختلف افسردگی سنجیده می‎شود , جنبه‎های همچون : غمگینی , احساس شکست, بد بینی , نارضایتی , احساس گناه , نیاز به مجازات , نفرت ازخود, گریستن , زود رنجی , انزوای اجتماعی , بی ‎تصمیمی , اختلال در خواب , خستگی پذیری , اشتغال
ذهنی و ... مورد سنجش قرار می‎گیرد.
در این تحقیق می‎خواهیم بررسی کنیم که آیا برنامه های ورزشیدر کاهش افسردگی این افراد خسته و درمانده موثر خواهد بود.
روش آماری استفاده شده دراین تحقیق روش تی تست بوده است که برای هر دوبارآزمون ( پیش آزمون و پس آزمون) به طور جداگانه صورت گرفته است.

کلید واژه ها:

افسردگی،فعالیت های ورزشی،سالمندان.


مقدمه :

اهمیت ورزش به عنوان یکی از مظاهر زندگی فردی و اجتماعی و نیز به عنوان کالایی فرهنگی با کارکردهای روان شناختی و جامعه شناختی، تمام اندیشمندان از قدیم تاکنون، ورزش را برای تندرستی و توانایی در برخورد با بیماری‌های جسمی، روانی و اجتماعی توصیه کرده‌اند و هنوز هم ر این ارزش تغییر حاصل نشده است، بلکه حتی از جهات فراوان دیگر نیز بر اهمیت آن افزوده شده است. ورزش، علاوه بر پرورش بدن، موجب به وجود آمدن یک سیستم متعادل روانی با اعتماد به نفس بالا می‌گردد که در شرایط کشورهای جهان سوم و با گسترش پیچیدگی روابط اجتماعی و اختلال در ارضای نیازها و در نتیجه انواع نگرانی‌ها و مشکلات روانی و دردهای اجتماعی یکی از بهترین راه‌حل‌ها است. (رفیع‌پور، 1378، 362).
ویلکرسون و دودر در تحقیقی با عنوان کارکردهای ورزش، هفت وظیفه‌ی عمده‌ی ورزش را در جامعه مشخص نموده‌اند:
1. کاهش هیجان‌ها، ورزش راهی برای تخلیه و کاهش هیجان‌ها و رهایی از تنش‌ها است. در واقع ورزش به عنوان درجه‌ی اطمینانی است که تهاجم‌ها را تلطیف می‌کند.
2. اثبات هویت: ورزش امکان شناخته شدن و نشان دادن ارزش‌های وجودی را فراهم می‌کند.
3. کنترل اجتماعی: ورزش وسیله‌ای برای کنترل مردم در جامعه‌ای است که کژرفتاری‌ها رواج دارند.
4. اجتماعی شدن: ورزش ابزاری در جهت اجتماعی شدن است.
5. عامل تغییر: ورزش موجب تغییر جامعه و ایجاد الگوهای رفتاری جدید می‌شود. ورزش می‌تواند به عنوان عاملی جریان تاریخ را تغییر دهد. به طور مثال، ورزش برخورد و رقابت گونه‌های مختلف مردم و برتری بر اساس قابلیت را مجاز می‌سازد.
6. بیداری و آگاهی جمعی: ورزش موجد روح جمعی است و مردم را با شیوه‌ای متحد، به دنبال اهداف مشترک متشکل می‌کند.
7. موفقیت: ورزش موجب احساس موفقیت در تماشاگران و ورزشکاران می‌شود. هنگامی که توسط بازیکنی یا تیمی، موفقیتی بدست می‌آید، آن پیروزی به عنوان موفقیت در زندگی محسوب می‌گردد (وست، 1374، 374).
از سوی دیگر فعالیت‌های بدنی و ورزشی به جهت نتایج روان‌شناختی حائز اهمیت است، چون تغییر نگرش‌ها، دیدگاه‌ها، روابط انسانی و کارآیی‌های اجتماعی، بهبود ادراک و پاسخ‌های حسی فرد، توسعه‌ی سلامت روحی و جسمی فرد، احساس آسودگی و آرامش بیشتر، تسکین نارسایی‌ها و اختلالات روانی و کسب مهارت‌های حرکتی، همچنین اکتساب تجارب خلاق و تقویت خود باوری را به همراه دارد. (نوایی‌نژاد، 1373، 55)

ورزش ، شامل آن دسته از فعالیتهای است که افراد در وقت آزاد انجام می‌ دهند، زیرا افراد این فعالیتها را به خاطر خودشان، برای سرگرمی، براب بهبود خود، یا برای اهدافی که خودشان انتخاب کرده اند، ونه برای سود مادی، انجام می‌ دهند. ورزش ، همان وقت آزاد نیست، برای مثال بعضی مردم وقت آزاد زیادی دارند، اما نمی دانند چگونه از آن استفاده کنند وآن را ورزش تلقی نمی کنند. به هرحال برای ورزش ، داشتن وقت آزاد نیست، برای مثال بعضی مردم وقت آزاد زیادی دارند، اما نمی دانندچگونه از آن استفاده کنند وآن را ورزش تلقی نمی کنند. به هرحال برای ورزش ،‌داشتن وقت آزاد ضروری است .
از عصرحجر(که تفریحات بسیار زیاد بود) تابه حال، تغییرات تاریخی اساسی در میزان وماهیت ورزش ایجاد شده است . از دهه 1380 که مردم 72 ساعت درهفته کار می‌ کردند،‌تا ابتدای دهه 1980 که مردم بین 36 تا 38 ساعت در هفته کار می‌ کردند، یک کاهش مستمر در میانگین ساعات کار وجود داشته است ( گرشانی 1992 ) از‌آن موقع تا به حال متوسط ساعات کار افزایش پیدا کرده است. همچنین از زمان جنگ جهانی دوم تا به حال، تعداد زنان شاغل به طور گسترده افزایش پیدا کرده است. بزرگترین تغییر اخیر درماهیت ورزش ،‌آشنائی با تلویزیون بوده است که روزانه 3 الی 4 ساعت از وقت مردم رابه خود اختصاص می‌ دهد، که از نظرزمانی بیش از هر شکل دیگری می‌ باشد .

در دوران پیری حالاتی مانند افسردگی , نگرانی , بی‎تفاوتی , خیالبافی و مانند آن از عواملی هستند که از انجام وظیفه کافی و کامل فعالیتهای عقلانی جلوگیری می‎کنند .
افراد پیر , از بسیاری مواهب که قبلا برخوردار بوده‎اند , مانند قدرت , موقعیت اجتماعی , انگیزه و مانند آن , محروم می‎شوند . بنابراین افسردگی , متداولترین اختلال بین این افراد است . که علل افسردگی در پیران را می‎توان از سه نظر بررسی کرد : 1) در ارتباط با اختلال مغزی کهولت , 2) در رابطه با عوامل بیوشیمیایی 3) علل روانشناختی .
به این علت که ورزش می‎تواند در فراهم کردن تحریکات جسمی و ذهنی مفید در کیفیت زندگی مورد استفاده قرار گیرد . پس می ‎توان برای بالا بردن توانمندی و کاهش افسردگی سالمندان استفاده کرد بخصوص برای پیرانی که دچار آشفتگی فکری هستند ورزش می‎تواند وسیله اساسی توجیه واقعیت باشد. و بالاخره باید به خاطر داشت که چه پیرانی که در اجتماع و در کانون گرم خانواده به سر می‎برند و چه آنهایی که در موسسات زندگی می‎کنند مناسب با شرایط سنی خود نیاز به ورزش دارند .


بیان مسئله :

انسانها از ازمنه بسیار بسیار قدیم با ورزش انس و الفت دارند که چه در مجالس عزا , چه در جنگها , تولدهاو حوادث برجسته و... استفاده می‎شد و مربوط به سن خاصی هم نبود بزرگ و کوچک , پیر و جوان , زن و مرد همه و همه تفریح را دوست داشتند و دارند و از آن استفاده می‎کنند ولی در این کار پژوهشی ما به بررسی تاثیر ورزش بر روی سالمندان و پیران می‎پردازیم این کسانی که شاید کمتر از همه افراد مورد توجه باشند و کمتر به آنها اهمیت داده شود در صورتی که ما هر چه داریم مدیون آنها هستیم پس می‎توان آنها را که در زمانی نه چندان دور زحماتی برای ما کشیده اند جبران کرد و این جبران بوسیله آنچه آنها می‎خواهند و به آن نیاز دارند برایشان فراهم کنیم . آنها به شادی و نشاط نیاز دارند و یکی از راههای فراهم کردن شادی و نشاط برای آنها ورزش می‎باشد.
از زمان خلقت انسان , حواس مختلف و نیازهای متنوع آن عامل انگیزه و تحرک و کشش و کوشش بوده است . بشر برای سازگاری با محیط به ابزارهایی نیاز داشته تا نیازهای جسمی و روحی خود را برآورده سازد . ورزش یکی از وسایل اولیه سازگاری روانی و تطابق روحی بشر بوده است که از یک سو پاسخگوی نیازهای کمال‎جویی انسان و از سوی دیگر آرام‎بخش تالمات زندگی او بوده. شیوه‎های مختلف تفریح مقدم‎ترین ابزار سازش و ارتقاء انسانی بوده است .
استفاده بشراز تفریح بسیار آسان و قابل دسترسی بوده است زیرا آن جزء طبیعت او بوده است.
در برنامه های ورزشی کیفیت زندگی مورد استفاده قرار گیرد و سالمند را از احساس تنهایی , افسردگی ,گوشه‎گیری و ... دور سازد و تصور گذشته خود (پیران را به عنوان اعضای مفید اجتماع به دست آورند و این احساس در آنها ایجاد شود که جامعه به آنها نیاز دارد.
پیشینه تحقیق :
در ایالات متحده، اتو و آلوین در سال 1977، و فیلیپس در سال 1979، به بررسی فرصت‌های تحرک اجتماعی برای ورزشکاران در مؤسسات و نهادهای تربیتی، و نیز رابطه‌ی میان پیشرفت تحصیلی و ورزش در آنچه که به نام نظام بورس تحصیلی ورزشکاران در مدارس عالی و دانشگاه‌های آمریکا معروف است، پرداخته‌اند. (1982، Chu)
در بررسی عصام‌الهلالی، نتایج به دست آمده حاکی از آن است که فرهنگ والدین در هدایت فرزندان به سمت انواع خاصی از ورزش تأثیر دارد. این تحقیق، همچنین خاطرنشان می‌سازد که فوتبال بیشترین فرصت‌های تحرک اجتماعی صعودی را که از رهگذر ورزش حاصل می‌شود، در اختیار طبقات پایین می‌گذارد. (عبدالوهاب، 1960)


از آنجا که هر کار تحقیقی علمی در راستای تحقیقات و یافته های قبلی بوده است , ادامه دهنده و تکمیل کننده دستاوردهای محققان و اندیشمندان دیگر می باشد.
در خصوص ورزش اوشینو وهمکاران ( 1992 ) یک کار فراتحلیل برروی 18 مطالعه را دنبال کردند وسه اثر حمایت اجتماعی را پیدا کردند :
(1) برروی سیستم قلبی- عروقی به طوری که استرس اثر کمتری برفشار خون می‌ گذارد خطر حملة قلبی را کاهش می‌ دهد (2) اثر کمتر استرس برروی سیستم غدد درون ریزمثل تولید آندورفین در شرایط استرس زاد،تحریک سیستم عصبی سمپاتیک وتولید استرس های بدنی متفاوت (3)‌بر سیستم ایمنی، قویترین اثرات مربوط به حمایت اجتماعی وخانوادگی بود .
اوشینو وهمکاران (1996) مشاهده کردند که اگر چه رفتارهای مربوطه به سلامتی ووقایع استرس زا وافسردگی به طور واضح بر فرایندهای جسمانی اثر می‌ گذارند، اما به نظر میرسد که اثر آن بیش از اثر حمایت اجتماعی بر عملکرد جسمانی باشد. این عوامل در مورد افراد مسن بیشتر است وحمایت اجتماعی حتی قادر است که اثرات جسمانی پیر شدن را کاهش دهد .
مطالعه نشان داد که 28 درصد موارد در اثر محرومیت کوتاه مدت، سلامتی افراد به طور آشکاری دچار تخریب شده بود واین اثرات کوتاه مدت برای افرادی که افسردگی آنها کنترل شده محو شده است افسردگی علت اولیه بیماری است.

ری‌دیک و استوارت (1994) در مورد 600زن سیاه‌پوست و سفیدپوست بازنشسته آمریکایی تحقیق کردند و دریافتند، زنان بازنشسته سفید‌پوست شرکت‌کننده در این تحقیق که فعالیت‌های ورزشی بیشتری داشتند، از بهداشت روانی بالاتری برخوردار بودند. ایسو-آهولا و پارک (1996) دریافتند که فعالیت‌های ورزشی اعضاء گروه‌های آمریکایی تکواندو، از استرس زندگی، خصوصاً افسردگی جلوگیری می‌‌کرد، در حالیکه دوستی‌هایی که موجب تفریح می‌‌شود، از تأثیر استرس بر بیماریهای جسمانی جلوگیری می‌‌کند. به نظر می‌‌رسد که در واقع شرکت جمعی در ورزش عامل اساسی در بهبودی افسردگی است. همچنین تعلق به مکان‌های مذهبی کلیسا نیز در درمان افسردگی موثر است.
تایر (1989) دریافت که 10دقیقه پیاده‌روی سریع منجر به کاهش خستگی، انرژی بیشتر و کاهش تنش در 2 ساعت بعدی می‌‌شود. مطالعات دیگر، پی بردند که بعد از یک ساعت تمرین جسمانی، افراد در تنش، افسردگی، خشم، خستگی و آشفتگی احساس کاهش می‌‌کنند و برای بقیه روز و حتی در بعضی موارد برای روز بعد، احساس قدرت بیشتری خواهند داشت (مارولاکیس و ژرواس ، 1993)
تمرینات جسمانی و ورزش منجر به اعتماد به نفس بیشتر و تصویر بدنی مثبت‌تری می‌‌شود. سانستروم و پاتس (1996) دریافتند که ادراک در مورد مهارت‌های ورزشی، وضعیت جسمانی، بدن جذاب، قدرت و خود ارزشی جسمانی کلی همگی اعتماد به نفس، عاطفه مثبت و فقدان عاطفه منفی را پیش‌بینی می‌‌کند.


- تحقیقی تحت عنوان بررسی و مقایسه اختلالات روانی سالمندان بالای 50 سال در داخل آسایشگاه و خارج از آسایشگاه در شهرستان اصفهان , توسط معصومه مجیری فروشانی در سال 1376 و نتیجه نشان داد که سالمندانی که در بین خانواده زندگی می‎کنند اختلالات روانی آنها کمترمی‎باشد .
- تحقیقی تحت عنوان بررسی میزان افسردگی در نوازندگان شهرستان شاهین شهر , توسط محسن باغبان در سال انجام گرفته است که زن نمونه 60نفر و 25 نفر انتخاب شده بود و نتیجه نشان داد که با استفاده از تست بک افسردگی یک اختلال شایع است , موسیقی اگر بر افراد افسرده تاثیر می‎گذارد , باعث شادی ونشاط و کاهش افسردگی افراد می‎باشد . این تحقیق نشان داد که در بین نوازندگان سازهای سنتی فرد افسرده فرضیه های تحقیق عبارتند از :
- بین ورزش و کاهش افسردگی در سالمندان رابطه وجود دارد.
- بین ورزش و کاهش افسردگی بین سالمندان زن و مرد در پیش آزمون رابطه وجود دارد.
- بین ورزش و کاهش افسردگی بین سالمندان زن و مرد در پس آزمون رابطه وجود دارد.
- بین ورزش و کاهش افسردگی در سالمندان زن رابطه وجود دارد.
- بین ورزش و کاهش افسردگی در سالمندان مرد رابطه وجود دارد.

روش تحقیق :
در این پژوهش روش تحقیق استفاده شده از نوع تحقیق , روشی توصیفی دارد که به طریق نیمه تجربی اجرا می‎شود.
جامعه آماری :
در این پژوهش واژه جامعه به کل افراد سالمندی اطلاق می‎شود که در خانه سالمندان صادقیه اصفهان زندگی می‎‎کنند مورد بررسی قرار می‎‎گیرد.


نمونه آماری:
نمونه گیری دراین تحقیق به صورت تصادفی از بین کل جامعه آماری 60 نفر از افراد سالمندی می‎باشد که به صورت پیش آزمون و پس آزمون از آنها تست صورت گرفته است که این افراد در خانه سالمندان صادقیه اصفهان زندگی می‎کنند , صورت گرفته است.
ابزار اندازه‎ گیری :
با توجه به اینکه در این پژوهش افسردگی مورد بررسی قرار گرفته , جمع‎آوری اطلاعات نیز از طریق تست بک صورت می‎گیرد«تست افسردگی بک »(BDI) شامل 84 سوال بوده و بر اساسی 21 جنبه مختلف افسردگی تدوین شده است .
روش آماری :

از شاخصهای آمار توصیفی مانند میانگین , نما , میانه , فراوانی درصدی , نمودارها , ضریب همبستگی , واریانس , انحراف معیار و از شاخص آمار استنباطی مانند t تست استفاده ‎شد.
فرض 1ـ آیا ورزش در کاهش افسردگی در سالمندان موثر می باشد ؟
که با توجه به برنامه های آماری آزمون را انجام داده و نتیجه را بدست می آوریم .
توصیف داده های آماری
متغیر تعداد میانگین میانه مد انحراف معیار واریانس
پیش از آزمون 60 26.33 26 25 8.34 69.68
پس از آزمون 60 23.98 26 30 9.61 92.45


میانگین افسردگی در سالمندان پیش از آزمون بالاتر و انحراف معیار پایین تر می باشد
می توان نتیجه گرفت که سالمندان از افسردگی بالاتری پیش از ورزش برخوردارند و میانگین افسردگی در سالمندان پس از آزمون پایین تر و انحراف معیار بالاتر می باشد
می توان نتیجه گرفت که سالمندان از افسردگی کمتری در پس از آزمون برخوردارند .
ابتدا بررسی می کنیم که آیا واریانس دو جامعه با هم برابر می باشند یا نه ؟
که با توجه به برنامه های آماری آزمون را انجام داده و نتیجه بررسی می شود .


آماره T سطح معنی داری
5.424 0.00

بنابراین با استفاده از آزمون T در سطح 5% نتیجه می گیریم که میزان افسردگی در سالمندان پیش از آزمون تفاوت معنی داری با افسردگی سالمندان در پس از آزمون وجود دارد و نتیجه می گیریم که ورزش تاثیر زیادی بر کاهش افسردگی در سالمندان دارد .


فرض 2ـ آیا ورزش در کاهش افسردگی در سالمندان زن موثر می باشد ؟
که با توجه به برنامه های آماری آزمون را انجام داده و نتیجه را بدست می آوریم .
توصیف داده های آماری
متغیر تعداد میانگین میانه مد انحراف معیار واریانس
پیش از آزمون 30 26.13 27.5 32 8.22 67.63
پس از آزمون 30 24.16 25.5 30 9.68 93.68

میانگین افسردگی در سالمندان زن پیش از آزمون بالاتر و انحراف معیار پایین تر می باشد
می توان نتیجه گرفت که سالمندان زن از افسردگی بالاتری پیش از ورزش برخوردارند و میانگین افسردگی در سالمندان زن پس از آزمون پایین تر و انحراف معیار بالاتر می باشد می توان نتیجه گرفت که سالمندان زن از افسردگی کمتری در پس از آزمون برخوردارند .
ابتدا بررسی می کنیم که آیا واریانس دو جامعه با هم برابر می باشند یا نه ؟
که با توجه به برنامه های آماری آزمون را انجام داده و نتیجه بررسی می شود .

آماره T سطح معنی داری
3.834 0.001

بنابراین با استفاده از آزمون T در سطح 5% نتیجه می گیریم که میزان افسردگی در سالمندان زن پیش از آزمون تفاوت معنی داری با افسردگی سالمندان زن پس از آزمون وجود دارد و نتیجه می گیریم که ورزش تاثیر زیادی بر کاهش افسردگی در سالمندان زن دارد .


فرض 3ـ آیا ورزش در کاهش افسردگی در سالمندان مرد موثر می باشد ؟
که با توجه به برنامه های آماری آزمون را انجام داده و نتیجه را بدست می آوریم .
توصیف داده های آماری
متغیر تعداد میانگین میانه مد انحراف معیار واریانس
پیش از آزمون 30 26.53 25.5 25 8.6 74.05
پس از آزمون 30 23.8 26 30 9.7 94.16

میانگین افسردگی در سالمندان مرد پیش از آزمون بالاتر و انحراف معیار پایین تر می باشد
می توان نتیجه گرفت که سالمندان مرد از افسردگی بالاتری پیش از ورزش برخوردارند و میانگین افسردگی در سالمندان مرد پس از آزمون پایین تر و انحراف معیار بالاتر می باشد می توان نتیجه گرفت که سالمندان مرد از افسردگی کمتری در پس از آزمون برخوردارند .
ابتدا بررسی می کنیم که آیا واریانس دو جامعه با هم برابر می باشند یا نه ؟
که با توجه به برنامه های آماری آزمون را انجام داده و نتیجه بررسی می شود .

آماره T سطح معنی داری
3.853 0.001

بنابراین با استفاده از آزمون T در سطح 5% نتیجه می گیریم که میزان افسردگی در سالمندان مرد پیش از آزمون تفاوت معنی داری با افسردگی سالمندان مرد پس از آزمون وجود دارد و نتیجه می گیریم که ورزش تاثیر زیادی بر کاهش افسردگی در سالمندان مرد دارد .

نتایجی که از این کار پژوهشی بدست آمد به شرح زیر می‎باشد :
1- بر اساس آزمون بک وt تست بدست آمده تفاوت معنا داری بین میزان افسردگی قبل از اجرای فعالیتهای ورزشی وبعد ازآن وجود دارد .
2- میزان افسردگی قبل از اجرای فعالیتهای ورزشی در بین زنان و مردان سالمند به این شرح می‎باشد که : افسردگی هر دو گروه زنان و مردان سالمند در سطح بالا می‎باشد و تفاوت معنا داری بین دو گروه نمی‎باشد .
3- میزان افسردگی در بین زنان و مردان سالمند پس از اجرای فعالیتهای ورزشی کاهش یافته است ولی تفاوت معنا داری بین دو گروه نمی‎باشد .